publikacje

Wróć do listy

Relacja Haliny Pietruszki

Halina Pietruszka opisuje utworzeniu getta w Warszawie i swój wyjazd do Wohynia. Pod koniec 1942 r., po zlikwidowaniu tamtejszego getta wraca do Warszawy i ukrywa się po tzw. aryjskiej stronie. Jest sanitariuszką podczas powstania warszawskiego, a po upadku powstania zostaje wywieziona do Bergen-Belsen, potem do Ravensbrück (numer obozowy: 59107), następnie pracuje w fabryce amunicji w Lipsku. W kwietniu 1945 r. następuje ewakuacja więźniarek. Autorka doczekała wyzwolenia na terenie Niemiec.

publikacje

Wróć do listy

Dwa listy Franciszki Rubinlicht do sióstr

W pierwszym liście (dziewięć i pół strony) z 21 marca 1943 r., wysłanym z Warszawy do Francji, Franciszka Rubinlicht wspomina kilkanaście osób, ważniejsze z nich to: Henio (prawdopodobnie mąż), jej syn Hali i siostry Bela, Felka, a także Lutka i Litka (ukrywające się kobiety). Autorka pisze o pierwszym dniu wiosny, pełnym nadziei, lecz „nie dla Żydów-skazańców, na których wyrok śmierci podpisany został w dniu 20 lipca 1942 i w których do tej pory cudem jakimś tli się maleńka iskierka nadziei i życia”. Informuje o masowych egzekucjach, prosi, aby przekazać ten list dalej.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Karoliny Loew-Marek

Karolina Loew-Marek opisuje działalność esesmana Franza Konrada, który przejmował majątki Żydów zabitych podczas wielkiej akcji likwidacyjnej w getcie warszawskim. Autorka informuje o rozstrzelaniu siedmiu żydowskich pracowników SS-Werterfassung w styczeniu 1943 r. 

publikacje

Wróć do listy

Przeżycia po aryjskiej stronie

W 1939 r. Fanny Gothajner wyjechała z dwojgiem dzieci z Łodzi do Warszawy i zamieszkała na Muranowie. W 1940 przyjechał jej mąż z Równego (ob. Ukraina). Ich późniejszy pobyt w getcie warszawskim określiła krótko: „przeżyliśmy to samo, co wszyscy Żydzi”. Jeden z synów został przemycony na tzw. aryjską stronę do zaprzyjaźnionego Polaka, lekarza. Gothajner podaje jego nazwisko i miejsce pracy. Drugi syn stracił życie podczas próby opuszczenia getta. Ona wyszła bezpiecznie, ale jej załamany mąż nie przyłączył się, pomimo jej błagań, i zginął w getcie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zofii Samsztej

Relacja z datą dzienną 13 VI 1945.

Tekst obejmuje wydarzenia w okresie od 1942 do 1945 roku.

Autorka rozpoczęła relację od pobieżnych informacji dotyczących getta warszawskiego. Stosunkowo dużo miejsca poświęciła kwestii wywózek mieszkańców dzielnicy żydowskiej w lipcu roku 1942 do obozu zagłady w Treblince. Opisała pędzenie ludzi ulicami, wagony, strzały na terenie getta i selekcje.

publikacje

Wróć do listy

Dwa aresztowania

Romana Giełczyńska opisuje przeprowadzkę do getta w Warszawie 13 listopada 1940 r. Tragarze ukradli część jej rzeczy, w tym pudła z kapeluszami. Giełczyńscy byli zasymilowaną, prawdopodobnie dość zamożną rodziną, Romana nie chciała, aby nauczycielka francuskiego i inni znajomi zobaczyli ją z opaską z gwiadą Dawida. Po kilku dniach w getcie i szoku związanym z panującymi tam warunkami życia, autorka wraz z matką i ciotką podjęły decyzję o ucieczce. 17 listopada zdjęły opaski, minęły posterunek i wyszły z getta. Niedługo potem dołączyła do nich Flora, przyjaciółka rodziny.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Truskier

Eugenia Truskier szczegółowo opisuje warszawskie getto (zabudowę, mury i bramy, rozmieszczenie posterunków policji polskiej i niemieckiej itd.) i panujące w nim relacje oraz warunki życia. Przypomina o działalności Rady Żydowskiej, szmuglu, w który były zaangażowane głównie dzieci. Przypomina o więzieniu na terenie getta, w którym przetrzymywano dzieci zajmujące się przemytem przez mur. Rodzice po otrzymaniu pouczenia i zapłaceniu grzywny mogli je stamtąd odbierać.

publikacje

Wróć do listy

Obrazki z likwidacji getta warszawskiego – wrzesień 1942

Relacja z przebiegu akcji likwidacyjnej getta warszawskiego we wrześniu 1942 r., opatrzona datami dziennymi i podzielona na cztery części. 5 IX – Zawistowska-Sonnabend wróciła do getta po godzinie policyjnej. Na ulicach widzi ciała zastrzelonych oraz umierających i dobijanych ludzi. Dzień wcześniej wywieziono jej rodziców (przedtem zabito jej siostrę). Martwi się o nich, przypuszczając, że nie przeżyją wojny. Ale czuje ulgę, że nie są świadkami mordowania Żydów, również tych, którzy są zbyt chorzy lub słabi, aby pójść na Umschlagplatz. 6 IX – bramy getta zostały zamknięte.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Blumy Altmed

W nagłówku pierwszej części relacji Blumy Altmed pt. Moje przeżycia umieszczono adnotację: „ur. 1925 r., studentka”. Pod datą 24 kwietnia 1943 r. znalazły się informacje o powstaniu w getcie. Autorka przywołała opinie Polaków, którzy mówili: „oby nareszcie skończyli z Żydziskami”, a także narzekania, że z powodu walk nie można spokojnie świętować Wielkanocy („Co też te Żydziska sobie myślą. I tak zginąć muszą”). Altmed w tym czasie wydostała się z getta.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Bieżuner

Estera Bieżuner prawdopodobnie mieszkała w Warszawie, a we wrześniu 1939 r. przebywała na kuracji w Otwocku. W 1940 wraz z mężem i dwiema córkami trafiła do warszawskiego getta. Opisała śmierć męża i starszej córki w czasie epidemii tyfusu. Jej młodsza córka zginęła w 1943 r. Autorka podczas powstania uciekła z getta i ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie – u swojej przedwojennej gosposi Stanisławy Moniatowskiej.

Strony