publikacje

Wróć do listy

Dziennik z lat 1939–1943

Dziennik przedstawia bardzo szczegółowo życie w okupowanej podczas II wojny światowej Warszawie: nastroje, czynności, cierpienia. Opisuje, czym zajmowali się ludzie, jak się zachowywali, jak żyli. W dzienniku pojawiają się też notatki z lektur czytanych przez autorkę (uwzględniające m.in. twórczość Mickiewicza czy studium O Norwidzie Mariana Piechala). Wyleżyńska zapisuje uwagi na temat życia literackiego w czasie wojny i przytacza dyskusje z przyjaciółmi na temat literatury.

publikacje

Wróć do listy

Dziennik z lat 1939–1944

Dziennik ma charakter osobistych zapisków codziennych. Szczegółowo rejestruje nastroje, czynności, zajęcia, podróże itp. Znajdują się tu opisy wakacyjnych podróży do Zaleszczyków, Horodnicy, nad Dniestr (wyjazd obozowy Robotniczego Instytutu Oświaty i Kultury im. Żeromskiego); wrażenia ze zwiedzania Podola, Czerwonogrodu; opis wrażeń i doznań spowodowany wybuchem II wojny światowej; relacja z powrotu do kraju przez Lwów, Lublin, Dęblin, Pilawę, do Warszawy; opis nalotów; wrażania i szczegółowe opisy działań (dzień po dniu) i życia w czasie wojny w stolicy, a następnie w Wielgolasie.

publikacje

Wróć do listy

Hanna Bortnowska 1927-1979

Wspomnienie pośmiertne o Hannie Bortnowskiej, byłej inspektor w Centralnym Archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Autorka opisała życie i dokonania Bortnowskiej. Kobieta urodziła się 10 listopada 1927 r. jako córka Marii i Mariana Kornaszewskich. Mając szesnaście lat rozpoczęła pracę w Zakładach Przemysłu Drzewnego Hrabiego Starowiejskiego w Sędziszowie. W latach 1945-1949 pracowała w Ministerstwie Leśnictwa, zaocznie kształcąc się w szkole średniej. Od 1947 r. była członkinią Polskiej Partii Robotniczje, a następnie PZPR. W 1949 r.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Marii Szoka-Mrówczyńskiej

Maria Szoka-Mrówczyńska wspomina wrzesień i październik 1939 r. Pracowała wówczas w Komendzie Wojewódzkiej Policji Państwowej w Łodzi. Jej kuzyn, Czesław Gryc z Radomska (syn Antoniego i Józefy z Radłowskich), jako funkcjonariusz Policji Państwowej został we wrześniu 1939 r. ewakuowany na tereny wschodnie i tam internowany przez Armię Związku Radzieckiego. Jak wynika z wysłanej przez niego kartki pocztowej z dnia 15 grudnia 1939 r., przebywał w obozie w Ostaszkowie, później prawdopodobnie w obozie w obw. Stalino (obecnie Donieck).

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Dany I. Alvi z okresu okupacji niemieckiej

Dana I. Alvi spisała swoje wspomnienia z okresu okupacji niemieckiej (w języku angielskim) dla The Archives of the Simon Wiesenthal Center (Los Angeles), w styczniu 1990 r. Autorka wyjechała z Polski w marcu 1946 r. Urodziła się 22 listopada 1932 r. w Warszawie jako Danuta Iza Brońska. Była jedynaczką. Jej ojciec służył w polskim lotnictwie. Brońscy mieszkali na Okęciu, w strefie dla rodzin wojskowych. Po klęsce wrześniowej Danuta i jej matka przeniosły się do małego mieszkania na czwartym piętrze przy ul. Chmielnej 49.

publikacje

Wróć do listy

Muzykolodzy z kastetami

Tekst dotyczy ataku na Zofię Lissę (1908–1980, polską profesorkę muzykologii), która była sąsiadką autorki, mieszkającej przy ul. Sandomierskiej w Warszawie. Gradsteinowa wspomina, jak w pewien słoneczny dzień przez ulicę od strony ul. Madalińskiego przetoczył się okrzyk: „Zabili doktora!”. Wysłała więc na zwiady swoją gospodynię; w tym czasie do domu wrócił „mąż autorki, kompozytor Alfred Gradstein, nazywany przez nią Ferdkiem, i zastał ją przejętą i martwiącą się o los Zofii. Po obiedzie Lissa zadzwoniła do nich i poprosiła autorkę o przyjście – opowiedziała jej wówczas o napaści.

publikacje

Wróć do listy

Poznałam K. Szymanowskiego

Wspomnienie dotyczy wydarzeń z wczesnej młodości autorki, gdy – jak pisze – wciąż jeszcze była pełna nadziei na spełnienie wszystkich swoich marzeń. W tym czasie została narzeczoną Piotra Perkowskiego (1901–1990, kompozytor i pedagog). Wyznaje, że mężczyzna ten nie był w jej typie, ale imponował jej i łechtał próżność, gdyż mogła chwalić się przed ludźmi, że zna prawdziwego kompozytora. Autorka stwierdza, że dla Perkowskiego była wówczas „ponętnym kąskiem”, jako świeża, naiwna czy wręcz infantylna panienka z Kresów.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Broni Markowicz-Boraks

Bronia Markowicz-Boraks w czasie okupacji niemieckiej podzieliła los „wszystkich Żydów” w Warszawie – jak pisała w relacji. Jej mąż pracował w zakładzie Toebbensa w getcie, w którym produkowano na potrzeby Wehrmachtu m.in. odzież i mundury. Autorka opisała wielką akcję likwidacyjną w getcie (1942). W tym czasie trafiła wraz z mężem i synem na Umschlagplatz. Mąż został wypuszczony, a ona z synem chowała się „pośród stosu trupów”. Znalazła schronienie na terenie szopu Toebbensa (do stycznia 1943), później wyszła z dzieckiem z getta.

publikacje

Wróć do listy

Na aryjskich papierach

Estera Lisak opisuje swoją ucieczkę z getta warszawskiego w marcu 1943 r. Nie miała umówionej kryjówki, lecz przyjęła ją Eugenia Kochanowska, dawna  koleżanka ze szkoły. Autorka posługiwała się tzw. aryjskimi papierami. Po upadku powstania warszawskiego wraz z rodziną Kochanowskich przeniosła się do Grójca. Tam spotkała znajomą Żydówkę z getta i zamieszkały razem. Wspomina o strachu związanym ze „złym wyglądem” koleżanki i próbach nadania jej „aryjskiej” urody. Obie kobiety doczekały (wraz z odnalezionym mężem współlokatorki) „nadejścia Armii Czerwonej”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frani Godlewicz

Frania Godlewicz po zakończeniu wojny znalazła się w Domu Dziecka w Chorzowie. Opisała swoje przeżycia z czasów okupacji niemieckiej, wspominając, że przed wojną jej ojciec miał skład rowerowy w Gdyni. We wrześniu 1939 r. rodzina przeprowadziła się do Warszawy i mieszkali po tzw. aryjskiej stronie, a potem w getcie, gdzie zmarła jej babcia. Po wyjściu z getta autorka traci ojca i matkę, o dziewczynkę troszczy się ciotka, która płaci za jej dalsze ukrywanie i utrzymanie. Po upadku powstania warszawskiego Frania zostaje wywieziona do obozu w Pruszkowie, a po wyzwoleniu wraca do Warszawy.

Strony