publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z deportacji mojej rodziny do ZSRR

Maria Marczuk urodziła się 3 kwietnia 1926 r. w Wołkowysku jako najmłodsze dziecko w rodzinie państwa Sietko-Sierkiewiczów. Ojciec był palaczem w parowozowni PKP. W domu było czworo dzieci. Gdy wybuchła II wojna światowa, autorka miała trzynaście lat. Po wkroczeniu armii radzieckiej do Polski zaczęły się aresztowania i deportacje na Syberię. Autorka pamięta zatrzymanie przez NKWD dwóch chłopców ze szkoły, harcerzy polskich, Zygmunta Dowgierta i Polkowskiego. Wywieziono ich później w głąb ZSRR. Rodzinę Sietko-Sierkiewiczów z początku omijały nieszczęścia. Starsze rodzeństwo było poza domem. Najstarszy brat, Władysław, był już żonaty i pracował jako technik budowy dróg i mostów. Z obawy przed bolszewikami uciekł w kwietniu 1940 r. ze swoją żoną przez zieloną granicę do Generalnej Guberni. Młodszy brat, Edward, pracował w Nadleśnictwie Biała k. Hajnówki. W styczniu 1940 r. aresztowano ojca. Po trzech dniach wrócił do domu z NKWD, które zrobiło rewizję. Zabrano motocykl brata, ale rodzinę zostawiono w spokoju. Ponownie przyszli po nich w czerwcu 1940 r. Matka była wtedy obłożnie chora, starsza siostra pojechała w odwiedziny do Edwarda. Pakowanie spadło na kilkunastoletnią Marię. Pomogły jej sąsiadka i wychowawczyni ze szkoły. Zabrały m.in. dużo książek. Następnie całą trójkę (w tym matkę na noszach) przewieziono ciężarówką na stację w Wołkowysku, gdzie stał olbrzymi transport, składający się ze stu pięciu wagonów. Brat, Edward, dobrowolnie do nich dołączył. Ludzie przynosili im chleb. Pociąg ruszył dopiero po dwóch dniach. Podróż w nieludzkich warunkach trwała trzy tygodnie. W Nowosybirsku przeładowano ich na statek (ok. tysiąca osób), którym płynęli przez tydzień w dół rzeki Ob. Część zesłańców zostawiono na przystani Biały Jar. Rodzina autorki popłynęła dalej, do przystani Pałoczka nad rzeką Kiat. Stamtąd rozwożono ich po miejscowościach rozrzuconych w tajdze. Sierkiewiczowie wraz z innymi z Wołkowyska trafili do wioski Rybieńsk, obw. nowosybirski. Zamieszkali w barakach razem z rodzinami Rosjan zesłanych w 1929 r. jako kułacy. Rodzina Marii mieszkała z czteroosobową rodziną rosyjską (razem osiem osób) na szesnastu metrach kwadratowych. Polacy pracowali przy wyrębie drzew. Wszyscy zesłani byli na dwadzieścia lat, o czym dowiedzieli się dopiero po wielu miesiącach. Po ogłoszeniu amnestii mogli wyjechać na własną rękę, ale Sierkiewiczowie zdecydowali się przezimować jeszcze na miejscu. Razem z nimi zostało dwadzieścia rodzin. Później żałowali tej decyzji, bo po zerwaniu stosunków dyplomatycznych z rządem na emigracji Rosjanie zabrali im polskie paszporty i powtórnie dano radzieckie. O wyjeździe nie mogło już być mowy. Ludzie załamali się. Panował głód, choroby. Autorka wspomina o pomocy żywnościowej z USA, dzięki której przetrwali kilka następnych lat. W maju 1944 r. przewieziono Polaków bliżej domu, do obw. woroneskiego, rej. chworostiański i ulokowano w sowchozie Prawda k. stacji Bajgara. Pracowali ciężko w polu, ale i tak było lżej niż w tajdze. Pozostali tam przez dwa lata. W dniu 5 lutego 1946 r. podstawiono dwa wagony dla Polaków i wyruszyli w drogę powrotną. 1 marca 1946 r. przekroczyli granicę w Terespolu. Brat Edward wrócił dopiero w 1955 r., ponieważ w styczniu 1944 r. został aresztowany i skazany na dziesięć lat więzienia za szpiegostwo.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Malbork
Opis fizyczny: 
7 s. ; 30 cm.
Postać: 
oprawa zeszytowa
Technika zapisu: 
maszynopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
1990
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
ZS 146
Tytuł kolekcji: 
Kolekcja wspomnień Związku Sybiraków
Uwagi: 
Materiały Edwarda Sietko-Sierkiewicza: https://osa.archiwa.org/zbiory/PL_1001_OK_0303; https://osa.archiwa.org/jednostki/PL_1071_01_08_1063; https://osa.archiwa.org/serie/PL_1001_AW_I_0712.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Data dzienna: 
25 paź 1990
Główne tematy: 
deportacja, łagier, repatriacja, Ukraińska SRR, zesłanie, ZSRR, Syberia
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1939 do 1946
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia