Relacja z okupacji sowieckiej na Wileńszczyźnie

Dokument przedstawia opis okupacji sowieckiej na Wileńszczyźnie. W momencie wybuchu wojny, czternastoletnia autorka przebywała na wakacjach u stryja w Postawach. Jak podaje w zapisie, wtedy na stałe mieszkała z rodzicami w Święcianach, gdzie właśnie miała rozpocząć naukę w gimnazjum. Wspomina przerażenie, z jakim obserwowała wejście wojsk radzieckich do jej miejscowości. Wedle relacji kobiety Rosjanie niszczyli lokalne sklepy. Rozpoczęły się wywózki Polaków w głąb Rosji. Jej ojciec, były legionista (a wówczas leśniczy), musiał się ukrywać.  Pewnego dnia NKWD aresztowało matkę autorki, chcąc się od niej dowiedzieć tego, gdzie jest jej mąż. Wówczas dziewczynka została sama w domu. Jak odnotowuje, ich mieszkanie zostało splądrowane. Nie pamięta, jak się jej udało zawiadomić babcię, żeby ta zabrała ją do siebie (znajdowała się tam już pozostała rodzina piszącej). Autorka odszukała matkę oskarżoną o szpiegostwo w więzieniu w Starej Wilejce. Rodzina przesyłała jej paczki, jednak te nigdy do niej nie docierały. Później kobieta została wywieziona w głąb Rosji, a jej męża umieszczono w więzieniu, które kobieta niedawno opuściła. W 1941 r. rodzina autorki znalazła się na liście do wywózki; mimo to nie opuścili swojej miejscowości, ponieważ pojawiło się w niej wojsko niemieckie. Jak wspomina pisząca, powstały wówczas liczne oddziały partyzanckie oraz bandy rabunkowe, które podawały się za partyzantów. Rozpoczęły się łapanki i wywożenie na roboty do Niemiec. W 1944 r. do miasta wrócili Rosjanie. Autorka, wtedy już osiemnastoletnia, wyjechała do Wilna. Zamieszkała u siostry ojca i rozpoczęła pracę jako kelnerka w restauracji Czerwony Sztral. Zarabiała bardzo mało, ale otrzymywała jedzenie (niskiej jakości). Pracę wspomina jako trudną, często wykonywaną przy mroźnej pogodzie. Kiedy wojna się skończyła, Polacy zaczęli wracać do Polski. Autorka wyjechała do kraju ostatnim transportem.