publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik gospodyni wiejskiej powiatu Dobromil

Anonimowy pamiętnik z czasów II wojny światowej gospodyni wiejskiej z Wołczy Dolnej, która wraz z rodziną (mężem, dwoma synami i córką) została zesłana na Syberię. Wspomnienia rozpoczynają się opisem aresztowania i wywózki 10 lutego 1940 r., a kończą zapiskami dotyczącymi przeprowadzki ze wsi Znamienka do Omska – miasta w południowo-zachodniej Syberii – w 1943 r. Autorka szczegółowo przedstawia okoliczności aresztowania oraz towarzyszące deportacji emocje: rozpacz, niedowierzanie i ogromny żal z powodu przymusowego opuszczenia domu oraz rozłąki z bliskimi (siostrą i jej rodziną): „Straszne to było rozstanie, bo nawet pies na łańcuchu wył przez cały czas przeraźliwie […]”. Później następuje szczegółowy opis wywózki i życia w drodze na Syberię, zawierający m.in. informacje na temat podróży pociągiem (np. dokładne rozlokowanie ludzi w wagonie). Autorka zapisuje warunki egzystencji po przybyciu na miejsce zsyłki: zakwaterowanie, wyżywienie (a raczej jego brak), choroby, zgony i pracę. Pamiętnik jest też zapisem walki o przetrwanie i prób ułożenia jakoś życia w tych bardzo trudnych warunkach. Cała opowieść obfituje w rozliczne detale, pojawiają się opisy wielu drobiazgów, pozornie banalnych, które bardzo dobitnie ilustrują panujące warunki. Poza dniem wysiedlenia wspomnienia nie mają charakteru osobistego. Autorka nie pisała o swoich uczuciach, obawach, rodzinie. Niewiele wiadomo o jej mężu, jeszcze mniej o dzieciach. Z treści dokumentu wynika, że starszy syn i córka przeżyli wywózkę, ale o młodszym synu nic nie wiadomo – jednak w zapiskach często przewija się wątek śmierci małych dzieci. Pamiętnik jest relacją przede wszystkim z pozycji zewnętrznego obserwatora zachodzących zdarzeń, takich jak: zgony, choroby, aresztowania, spospby radzenie sobie w tej sytuacji, jedzenie, ciężkie warunki życia. Całą uwagę i energię twórczą autorka włożyła w zapis o konkretach, nie włączając w to sfery wewnętrznej.

Autor/Autorka: 
Inny tytuł: 
II. Jasyr dwudziestego wieku. Pamiętnik gospodyni wiejskiej powiatu Dobromil
Wariant tytułu: 
Pamiętnik Nº II gospodyni – rolniczki z Wołczy Dolnej
Miejsce powstania: 
s.l.
Opis fizyczny: 
(t. 1) [26] k., 1 k. złoż. luź., (t. 2) 18 s. luź. [2] k. luź ; 21,5 cm, 30 cm.
Postać: 
synkretyczna
Technika zapisu: 
maszynopis
rękopis
Język: 
Polski
Dostępność: 
Zbiór niezinwentaryzowany, katalog rękopisów akcesyjnych. Możliwość otrzymania oryginału do wglądu w celach badawczych, po złożeniu pisma rekomendującego z uczelni/projektu badawczego etc.
Data powstania: 
1967
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
Akc. 26/67
Uwagi: 
Rękopis: zeszyt w kratkę (okładka recto: Zeszyt 40-kartkowy, Cena detaliczna 1,70 zł, verso: Fabryka Celulozy i Papieru im. Jarosława Dąbrowskiego w Kluczach), na okładce różową kredką „I” (rzymska jedynka), zapisane wszystkie strony – niebieski długopis, pióro (niebieski atrament), nieliczne nadpisania w przestrzeni wersowej, z rzadka skreślenia, gdzieniegdzie poprawki różową kredką (Ossolineum?). Pismo równe, w miarę czytelne. Papier pożółkły, kratka wyblakła (ledwo widoczna). Stan dobry. Dołączony list (1 k.) z pismem autorki, datowany 17.03 (brak roku), dotyczący powodów spisania wspomnień, dopisek: „Wielmożny Panie!”, podpis (?) nieczytelny. Maszynopis: luźne kartki zebrane w okładkę (podwójna kartka w kratkę) opatrzoną przez ZNiO tytułem (pióro, czarny atrament) „Pamiętnik Nº II gospodyni – rolniczki z Wołczy Dolnej”, stan bardzo dobry, tekst czytelny. Nieliczne poprawki ołówkiem. Wspomnienia w wersji maszynopisu dodatkowo mają nadany najprawdopodobniej przez ZNiO tytuł (nie ma go w rękopisie wspomnień): („II. Jasyr dwudziestego wieku. Pamiętnik gospodyni wiejskiej powiatu Dobromil”). Do maszynopisu dołączony tekst 13-zwrotkowej „pieśni tułacza” z adnotacją okoliczności jej powstania: została ułożona przez jednego z wywiezionych mieszkańców Wołczy – N. Kustronia (1 k. obustronnie zapisana), oraz list („Kochany Staszku!”), datowany 8 lipca 1958 r. (Kraków) (1 k. jednostronnie zapisana), dotyczący przeżyć autorki i wskazujący na potrzebę ich spisania. W liście wspomniana jest osoba Henryka Wojnara. Nadawca ani dokładny adresat nieznany.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
zesłanie na Syberię, warunki egzystencji na zesłaniu, matki Sybiraczki, walka o przetrwanie
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1940 do 1943
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia