publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik 1939–1955

Początek – ostatnie dni sierpnia 1939. Jest to dziennik z nieregularnymi zapiskami, prowadzony aż do sierpnia 1955. Przerwy były spowodowane m.in. pobytem autorki w szpitalu (lato 1940). W ostatnich dniach sierpnia Zakopane się wyludnia: wyjeżdżają letnicy, za chwilę („gdy zrobi się gorąco”, k. 4v) wyjedzie klub inteligentów zakopiańskich, których nie darzy szacunkiem autorka; jej syn zamierza wstąpić do armii. Zostaną na miejscu starzy ludzie, tacy jak ona – przeczuwa.

Pierwsze dni okupacji niemieckiej w Zakopanem – Skotnicowa opisuje wybrane szczegóły życia codziennego w mieście (duchową śmierć), warunkowanego przez kolejne zarządzenia nowej władzy. Rzadko wychodzi z domu, ale jeśli już, to odnotowuje wrażenia ze spacerów po zakopiańskich ulicach (np. scenę zmuszania małego Cygana do tańca przez niemieckich żołnierzy: „Stanowczo byli oni większym błaznem aniż ten zastraszony cygan”, k. 13r); wiele pisze o przyrodzie, wyprawach w góry. Przyroda w mniejszym stopniu została naznaczona przez „Kultuträgerów” niż Zakopane – w naturze Skotnicowa szuka ucieczki od hałasu tych, którzy chcą być postrzegani jako zwycięzcy. Tym, co szczególnie razi Skotnicową w nowej, okupacyjnej rzeczywistości, jest kwestia narodowościowa: rodziny dawnych oficerów polskich nagle przypominają sobie – wedle słów autorki – o swoich niemieckich dziadkach i pradziadkach, wyjeżdżają do Niemiec, zapisują się na listy volksdeutschów. Z jednej strony ta „akcja odrodzeniowa” zapewnia ochronę, poszanowanie wygodę, ale wstydzą się ci, którzy zostali do tego zmuszeni przez „nędzę”. W maju 1942 roku samej Skotnicowej zarzucono, że nie jest Polką i obraca się w podejrzanym towarzystwie. Oskarżenia w podobnym tonie – na tle narodowościowym, z powodu czeskiego pochodzenia, jak je interpretowała autorka – ponowiła w 1946 roku anonimowa osoba na łamach czasopisma, oskarżając Skotnicową, że publikowała w czasie okupacji niemieckiej w polskich gazetach. Autorka sceptycznie wypowiadała się o polsko-czeskim zbliżeniu, tłumacząc jego niemożliwość poczuciem wyższości gospodarczej, politycznej i etycznej Polaków.

Następuje na kartach dziennika umiejętne połączenie dwóch płaszczyzn tematycznych – publicznej i prywatnej, literackiej. Diarystka wspomina niewiele o życiu intymnym, dyskretnie podaje nazwiska krytykowanych osób. Przez cały okres wojny miała skąpe wiadomości o synu Jerzym. Okazało się, że przeżył, walczył pod Monte Cassino, wstąpił na politechnikę w Rzymie.

Po wojnie odczuwa autorka silną chęć powrotu do Czech, zdziwiona, jak tak długo wytrzymała w Zakopanem, gdzie nic dobrego już jej nie czeka. Do pozytywnych wydarzeń zaliczy przyjaźń z Marią Kasprowiczową. Nadal lakoniczna w notatkach, odczuwa coraz większe zniechęcenie wobec rzeczywistości politycznej i odmienionej codzienności powojennej.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Zakopane
Opis fizyczny: 
20,5 x 15,5 cm; k. 98
Postać: 
zeszyt
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Polski
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
Od 1939 do 1955
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
AR/312
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Główne tematy: 
okupacja, życie w Zakopanem, rzeczywistość powojenna, poczucie inności, zarzuty obcości
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1939 do 1955
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
dziennik/diariusz/zapiski osobiste