Czerwiec 1941 r. w Samborze

Autorka opisuje wydarzenia, które miały miejsce w samborskim więzieniu w czerwcu 1941r., kiedy NKWD (Narodnyj komissariat wnutriennich dieł - Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) zamordowało tam kilkuset więźniów. Reszta z nich uciekła, zorientowawszy się, co się dzieje. Wypadki te miały miejsce kilka dni po napaści Niemiec na Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Autorka opisuje zdarzenia na podstawie relacji naocznych świadków oraz własnych wspomnień.

W czerwcu 1941 r. w Samborze i okolicach nastąpiły masowe aresztowania, przeważnie wśród, jak ich określa autorka, nacjonalistów ukraińskich. 26 czerwca o czwartej rano do domu autorki wpadł przerażony mężczyzna w samej bieliźnie, koszulę miał pokrwawioną, cały się trząsł. Po chwili wybiegł z domu i schował się w ogrodzie. Przez cały dzień w mieście słychać było strzały, pustymi ulicami przebiegali przerażeni ludzie w bieliźnie i kryli się, gdzie się dało. Gdy strzelanina ustała, autorka poszła do ogrodu i zaprosiła ukrywającego się mężczyznę do domu. To on opowiedział jej, co się stało. Według jego relacji, tamtego dnia rankiem żołnierze NKWD wyprowadzili więźniów z cel na wewnętrzne podwórze i tam ich rozstrzeliwali. Wtedy w jednej z cel ktoś wyrwał sedes i rozwalił nim drzwi. Więźniowie wydostali się na korytarz i zaczęli wypuszczać innych, nawołując do ucieczki. W ogromnej panice, rozpierzchli się po okolicznych domach. Mężczyzna, który trafił do domu autorki, był Ukraińcem. Przedstawił się jako szewc z Turki. Razem z nim w celi był podobno Janek Dziedzic, dobrze znany Jadwidze. Był to uczeń dziesiątej klasy, aresztowany pod zarzutem tworzenia nielegalnej organizacji na terenie szkoły. Ukrainiec opowiadał, jak przynoszono go skatowanego z przesłuchań. Prawdopodobnie został zabity w więzieniu, ale nikogo nie zdradził.

Autorka przytacza także relację innego świadka, podoficera Wojska Polskiego, Stefana Dudy. Duda wspomina, że gdy nastąpiły naloty niemieckie na lotnisko w Kalinowie i miasto Sambor, Rosjanie zaczęli w pośpiechu opuszczać miasto. Prokurator Stupakow i naczelnik NKWD Milczenko wydali rozkaz rozstrzelania wszystkich więźniów. Autorka podaje za nim drastyczne szczegóły przeprowadzonej akcji, uzupełniające relację poprzednią. Zamieszcza także relację mieszkańca miasta, który miał wraz z sąsiadem udać się do więzienia na wieść o uwolnieniu więźniów politycznych i zastał tam straszliwy widok. Po drodze mijał żołnierzy radzieckich, jadących w stronę Drohobycza. Według relacji autorki, Niemcy dopiero 26 czerwca opanowali Sambor. Zwołali Żydów i kazali im wynosić ciała pomordowanych więźniów. Zwłoki, zgodnie z ich relacją, były w takim stanie, że trudno było je rozpoznać i zaczynały się już rozkładać. Tydzień później, jak donosi autorka, odbył się masowy pogrzeb kilkuset osób. W kondukcie szli duchowni trzech wyznań: księża obrządku rzymskokatolickiego, grekokatolickiego oraz rabini. Za nimi szli wszyscy mieszkańcy miasta, bez względu na wyznanie i narodowość. Olbrzymia mogiła zbiorowa powstała na cmentarzu samborskim. Był to, zgodnie z opisem Jadwigi Klawińsz, wał ziemi podobny do nasypu kolejowego. Po jakimś czasie okazało się, jak podkreśla autorka, że masakra w Samborskim więzieniu nie była odosobniona. Była to planowa akcja, przeprowadzona we wszystkich więzieniach ziem wschodnich, które NKWD musiało opuścić. Niemcy odkryli też na tzw. Nowym Świecie nad brzegiem Dniestru dół, w którym zakopano zwłoki stu siedemnastu ludzi. Ukraińcy umieścili na kopcu krzyż i napis: „Żertwy NKWD”.