Baudouin de Courtenay, Jan Niecisław

Jan Niecisław Baudouin de Courtenay urodził się 13 marca 1845 r. w Radzyminie koło Warszawy, zmarł 3 listopada 1929 r. w Warszawie (pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie). Językoznawca, wykładowca na uniwersytetach w Kazaniu (1874-1883), Dorpacie (dzisiaj Tartu w Estonii, 1884-1899), Krakowie (1893-1900), Petersburgu (1900-1918), Lublinie (1918-1919) i Warszawie (1919); twórca kazańskiej szkoły lingwistycznej (1875-1883), współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Językoznawczego (1925); autor ponad trzystu prac naukowych, m.in. "Wstępu do językoznawstwa" i "Zarysu historii języka polskiego"; inicjator i redaktor "Prac Filologicznych" - najstarszego polskiego czasopisma filologiczno-językoznawczego. Do największych osiągnięć naukowych Jana Baudouina w dziedzinie językoznawstwa teoretycznego należy opracowanie pojęcia "fonemu" oraz roli analogii językowej i alternacji fonetycznych.

Pochodził z arystokratycznej francuskiej rodziny osiadłej w Polsce w XVIII w. Syn Jana i Jadwigi z Dobrzyńskich. Jego pierwszą żoną była Cezaria z Pryfków (1841-1878), drugą – Romualda Bagnicka (1857-1935). Ze związku narodziło się pięcioro dzieci:

• Cezaria Jędrzejewiczowa (1885–1967), profesor etnografii Uniwersytetu Warszawskiego, rektor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie
• Zofia Baudouin de Courtenay (1887–1967), malarka i rzeźbiarka, mieszkająca w Częstochowie
• Świętosław Baudouin de Courtenay (1888–1960), prawnik i dyplomata
• Ewelina Małachowska-Łempicka (1892–1984), historyczka
• Maria Kieresant-Wiśniewska (1897–1945), prawniczka.

Jan Baudouin de Courtenay był też publicystą i społecznikiem znanym z bezkompromisowej postawy. Zwalczał wszelkie przejawy dyskryminacji rasowej, zwłaszcza antysemityzm, co przyspażało mu wielu problemów. W 1914 r. został skazany pod pretekstem antyrosyjskiej działalności na dwa lata więzienia w areszcie śledczym w Kierstach. Ciągnące się miesiącami rozprawy sądowe, dzień wyjazdu, odwiedziny w więzieniu zostały opisane przez żonę, Romualdę Baudouin w dziennikach. Z kolei w 1922 r. Jan Baudouin został wysunięty przez środowisko mniejszości narodowych jako kandydat na prezydenta Polski. Romualda pisze, że mąż dowiedział się o swojej kandydaturze z prasy, myślac, że to żart. Gdy dom Baudouinów zaczęli odwiedzać znajomi z gratulacjami dobrych wyników w sondażach, Jan Baudouin nie ukrywał swojego oburzenia. Uważał, że jego osoba została bezwiednie wykorzystana wyłącznie jako pretekst do wszczynania konfliktów. Wreszcie zjawili się sprawcy zamieszania, przepraszając za całą sytuację.