Życiorys Haliny Martin
Szczegółowy życiorys Haliny Martin.
Urodziła się 20.08.1911 r. w Warszawie w rodzinie inteligenckiej. Ojciec, Aleksander Duma de Vajda Hunyad, był architektem. Matka, Lidia z d. Starkmeth, wyszła ponownie za mąż za Wiktora Przedpełskiego. Halina wyszła za mąż w 1934 r. za Wiktora Martina (1900-1972). Studiowała aeronautykę na Politechnice Warszawskiej (Wydział Mechaniczny) oraz ogrodnictwo ma SGGW. Odbyła praktyki studenckie w gdańskiej stoczni i zakładach „Skoda” w Czechosłowacji. W 1934 r. pracowała w sekretariacie Aeroklubu RP, w 1938 r. w koncernie Karwina w Trzyńcu na Zaolziu.
Po wybuchu wojny do Pawłowic, gdzie administruje rodzinnym majątkiem Przedpełskich (pow. Grójec, gm. Kamionka). Część majątku zajmuje Wehrmacht pod kwaterunek. Gospodyni ukrywa uciekinierów, m.in. brata, Czesława Przedpełskiego, z kolegami. Aresztowana przez Gestapo, ale od razu zwolniona. Od października zaczynają się transporty broni do zorganizowanej w Pawłowicach rusznikarni. Po wyprowadzeniu się Wehrmachtu majątek znowu staje się schronieniem dawnych znajomych, m.in. Andrzeja Gorzkowskiego. W kwietniu 1940 r. Gorzkowski przyjmuje ją do Związku Walki Zbrojnej (później AK). Halina posługuje się pseudonimami „Dorota”, „Maja”. Prowadzi działalność konspiracyjną w powiecie grójeckim i współpracuje z Warszawą (pisze dla Biuletynu Informacyjnego). Zimą 1941/42 ratuje Żydów wysiedlanych z Tarczyna. W czerwcu 1942 r. wpada razem z Gorzkowskim w ręce Gestapo. Oboje zwolnieni po dwóch godzinach. We wrześniu 1942 r. Niemcy ponownie rekwirują Pawłowice, pojawia się kłopot z wywiezieniem broni i ukrywających się ludzi.
Halina przenosi się do Zalesia. Tam pod nosem wroga kontynuuje pracę konspiracyjną. Współpracuje też z „Wiadomościami Wschodnimi”, posiada liczne kontakty z Białorusinami.
Wiosną 1943 r. powstaje organizacja „Antyk” – konspiracja w konspiracji. Halina pracuje w niej pod pseudonimem „Zakos”. W 1944 r. bierze udział w Powstaniu Warszawskim – prowadzi nasłuchy radiowe w trzech językach. Następnie otrzymuje przydział do batalionu „Zośka”. W połowie września, wspólnie z oddziałem Berlingowców, bierze udział w ewakuacji rannych pontonami na praski brzeg Wisły. Ranni Berlingowcy zostają zabrani do szpitali; akowcy są umieszczani w cywilnych punktach opatrunkowych. Halina zostaje ranna podczas tej akcji. Po kilku dniach Saska Kępa zostaje ewakuowana. Ranni zostają przewiezieni ciężarówkami do szpitali zakaźnych w Otwocku. Halina i kilku chłopców trafiają do Świdra, gdzie miała konspiracyjne kontakty. Tam kontynuuje działalność konspiracyjną pod pseudonimem „Joanna Górecka”. Zarabia sprzedając zabawki i ozdoby choinkowe.
W styczniu 1945 r. dostaje rozkaz zamieszkania w Łodzi. Tam łączy się z dziećmi. Pod pseudonimem „Dorota Zaleska” jeździ po Polsce z dokumentami i pieniędzmi. Aresztowana przez UB, zwolniona za łapówką.
W 1946 r. ucieka z dziećmi do Anglii. W Londynie pracuje w organizacji emigracyjnej, jako bezpartyjna. W 1948 r. wysłana do Polski jako kurier. Po wykonaniu zadania wraca do Londynu. W 1952 r. kończy Szkołę Sztuk Pięknych w Londynie z pierwszą lokatą.
Dalej autorka wymienia swoje liczne funkcje w różnych organizacjach społecznych oraz swoje publikacje. Odznaczona wieloma medalami i odznakami. Żadnego z nich nie przyjęła.