Smoter, Stanisława

Urodziła się w Brzeżanach na Ukrainie. Po śmierci ojca, profesora w gimnazjum, zamieszkała z bratem w Krakowie u dziadków. Tam kontynuowała naukę w prywatnym Żeńskim Seminarium Nauczycielskim im. Sebaldy Münnichowej, którego siedziba mieściła się wówczas przy ul. Karmelickiej, naprzeciw mieszkania dziadków autorki (wedle podań rodzinnych Sebalda Münnichowa była daleką krewną Stanisławy). Po kilku miesiącach powróciła do Lwowa, gdzie została przyjęta do żeńskiego państwowego seminarium nauczycielskiego, którego dyrektorem był wówczas Karol Nittman. W 1918 r., pomimo młodego wieku (w momencie starania się o zapis nie ukończyła szesnastu lat), została formalnie przyjęta w szeregi walczącej o Lwów Ochotniczej Legii Kobiet dzięki osobistej interwencji ppłk Aleksandry Zagórskiej. Po pierwszej przeprowadzonej i dowodzonej przez siebie akcji uzyskała stopień kaprala, następnie ukończyła szkołę podoficerską ze stopniem plutonowej-instruktora. Po ukończeniu szkoły – już jako podoficer – została wysłana do Stanisławowa i tam pełniła służbę wartowniczą. Po zakończeniu walk wróciła do Lwowa i do nauki, przygotowując się do matury w seminarium. Po maturze szybko rozpoczęła pracę jako nauczycielka w Kolnie. Tam też poznała przyszłego męża, za którego wyszła mimo braku uczucia z jej strony. Po ślubie na krótko zamieszkała z mężem w Rzeszy Wielkiej k. Wilna, gdzie oboje pracowali w szkole. Równolegle rozpoczęła studia w Wilnie (historia), co wymusiło na małżonkach przeprowadzkę do miasta. Stanisława obroniła pracę magisterską pt. Listy Lelewela do jego rodziny. Szybko otrzymała propozycję zatrudnienia w seminarium nauczycielskim w Wilnie jako nauczycielka historii i nauk pomocniczych. W  czasie II wojny światowej działała w konspiracji w Wilnie. W 1945 r. została aresztowana i skazana na 10 lat łagrów. Do Polski powróciła w 1956 r.