publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Truskier

Eugenia Truskier szczegółowo opisuje warszawskie getto (zabudowę, mury i bramy, rozmieszczenie posterunków policji polskiej i niemieckiej itd.) i panujące w nim relacje oraz warunki życia. Przypomina o działalności Rady Żydowskiej, szmuglu, w który były zaangażowane głównie dzieci. Przypomina o więzieniu na terenie getta, w którym przetrzymywano dzieci zajmujące się przemytem przez mur. Rodzice po otrzymaniu pouczenia i zapłaceniu grzywny mogli je stamtąd odbierać.

publikacje

Wróć do listy

Obrazki z likwidacji getta warszawskiego – wrzesień 1942

Relacja z przebiegu akcji likwidacyjnej getta warszawskiego we wrześniu 1942 r., opatrzona datami dziennymi i podzielona na cztery części. 5 IX – Zawistowska-Sonnabend wróciła do getta po godzinie policyjnej. Na ulicach widzi ciała zastrzelonych oraz umierających i dobijanych ludzi. Dzień wcześniej wywieziono jej rodziców (przedtem zabito jej siostrę). Martwi się o nich, przypuszczając, że nie przeżyją wojny. Ale czuje ulgę, że nie są świadkami mordowania Żydów, również tych, którzy są zbyt chorzy lub słabi, aby pójść na Umschlagplatz. 6 IX – bramy getta zostały zamknięte.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Blumy Altmed

W nagłówku pierwszej części relacji Blumy Altmed pt. Moje przeżycia umieszczono adnotację: „ur. 1925 r., studentka”. Pod datą 24 kwietnia 1943 r. znalazły się informacje o powstaniu w getcie. Autorka przywołała opinie Polaków, którzy mówili: „oby nareszcie skończyli z Żydziskami”, a także narzekania, że z powodu walk nie można spokojnie świętować Wielkanocy („Co też te Żydziska sobie myślą. I tak zginąć muszą”). Altmed w tym czasie wydostała się z getta.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Bieżuner

Estera Bieżuner prawdopodobnie mieszkała w Warszawie, a we wrześniu 1939 r. przebywała na kuracji w Otwocku. W 1940 wraz z mężem i dwiema córkami trafiła do warszawskiego getta. Opisała śmierć męża i starszej córki w czasie epidemii tyfusu. Jej młodsza córka zginęła w 1943 r. Autorka podczas powstania uciekła z getta i ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie – u swojej przedwojennej gosposi Stanisławy Moniatowskiej.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zeldy Metz

Relację otwiera data z połowy września 1939 roku. Autorka zapisała, że od wybuchu II wojny światowej Siedliszcze – małe miasteczko – pozostało bez władz i służb porządkowych. Miejscowa ludność wykorzystywała to do rabowania i napadania na żydowskich sąsiadów. Opisała jak 11 listopada 1939 roku w Siedliszczach zamordowany został Niemiec (brak nazwiska czy funkcji). W odwecie żołnierze zebrali mężczyzn z tej miejscowości i przeprowadzili segregację wedle pochodzenia – od grupy oddzielono Żydów i pobito. Aresztowano jedenastu Polaków, reszta została po dniu wypuszczona na wolność.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Schönthal

15 lipca 1942 r. Anna Schönthal została przewieziona z Jaworzna do obozu pracy w Niemczech. Transport więźniarek liczył pięćset kobiet. Pracowały przymusowo w fabryce mundurów, otrzymywały raz na tydzień dwa kilogramy chleba, piętnaście dkg masła i marmolady. W obozie panował głód i epidemie. Następnie autorka trafiła do obozu koncentracyjnego Auschwitz, wspomina, że więźniarki ukrywały różne przedmioty osobiste przed rewizjami. Duża część relacji dotycząca warunków życia w Auschwitz jest nieczytelna. Na początku stycznia 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heli Honigman

Hela Honigman szczegółowo opisuje obóz pracy w Gliwicach. W pierwszej części znajdują się dane dotyczące powstania obozu i transportach Żydów z Holandii, a w drugiej informacje o pracy w fabryce gumy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fryderyki Bratspiel

Fryderyka Bratspiel opisała utworzenie getta we Lwowie (1941) i przesiedlenia ludności żydowskiej. W marcu 1942 r. rozpoczęła się akcja likwidacyjna, w której brali udział żołnierze niemieccy, Ukraińcy i policja żydowska. W tym czasie autorka ukrywała się wraz z matką, dziadkiem, siostrami i braćmi; część rodziny przeżyła. Autorka wspomina, że jej wuj zginął w obozie janowskim. Rodzice zdobyli dla niej „aryjską” metrykę urodzenia i opuściła getto. W pociągu została rozpoznana jako Żydówka i wróciła do getta. Za drugim razem udało się jej uciec. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Lewińskiej

W pierwszej części relacji Helena Lewińska opisuje przemarsz kilku tysięcy Żydów wysiedlonych najprawdopodobniej z Wawra i Anina. W czasie podróży pociągiem ze Świdra do Warszawy widziała w okolicach Falenicy ciała zastrzelonych. W drugiej części przywołuje opowieść koleżanki, która z okien mieszkania na Muranowie zobaczyła kilka samobójstw popełnionych w czasie likwidacji getta, m.in. matkę z dwójką dzieci, która wyskoczyła z czwartego piętra „prosto w ogień”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Kality

Janina Kalita opisuje zajęcie Lwowa przez wojska niemieckie. Jej mężem był Polak, przyjęła chrzest i otrzymała tzw. aryjskie papiery. W lipcu 1943 r. wraz z mężem wyjechała do Krakowa. Była tam szantażowana, często zmieniała miejsca pobytu. Potem przeniosła się do Warszawy. Po upadku powstania warszawskiego znalazła się w obozie w Pruszkowie. Doczekała wyzwolenia w Krakowie. 

Strony