publikacje

Wróć do listy

Relacja Gizeli Halpern

Gizela Halpern w pierwszej części relacji opisuje lwowską fabrykę Heim der Luftwaffe i życzliwe traktowanie żydowskich robotników przez kierownika Eryka Seidenglanza, który bronił pracowników przed brutalnymi strażnikami, co było przyczyną podejrzeń, że sprzyja Żydom i ich chroni. W drugie części autorka przypomina historię swojego krewnego Jakuba, który za zgodą Seidenglanza ukrył w kotłowni żonę i rocznego syna. Kiedy ich znaleziono, wszyscy zostali aresztowani i „wysłani na pewną śmierć”. Seidenglanz trafił na front wschodni.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Lejman

Maria Lejman (w relacji adnotacja: „aryjka”) opisuje losy swojego męża, adwokata żydowskiego pochodzenia, aresztowanego przez gestapo 28 kwietnia 1942 r. w Krakowie. Podczas rewizji w mieszkaniu Lejmanów Niemcy wypytywali o brata męża (Bronisława), działającego w podziemiu, odpowiedzialnego za wystawianie fałszywych dokumentów i wysyłanie za granicę ludzi poszukiwanych przez okupanta. Niemcy zarekwirowali dokumenty i pieniądze, córka Lejmanów została popchnięta przez jednego z gestapowców, aż straciła przytomność, a męża Marii osadzono w więzieniu na Montelupich, następnie w Tarnowie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Henryki Knap

Henryka Knap opisuje wysiedlenia Żydów holenderskich w kwietniu 1941 r. Wspomina o aresztowaniu narzeczonego w lutym. Knap ukrywała się (wraz z krewnymi) przez dwadzieścia jeden miesięcy u chłopa w okolicach Rotterdamu. Została zatrzymana w 1944 r., po przesłuchaniach wywieziono ją do obozu w Westerbrok, a następnie do Auschwitz-Birkenau. Autorka chorowała z powodu wyczerpującej pracy i niedożywienia. Po wyjściu z obozowego szpitala pracowała w szwalni. W styczniu 1945 r. znowu znalazła się w szpitalu i nie była ewakuowana. Doczekała wyzwolenia w Birkenau. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Berty Very

Berta Vera opisuje zajęcie Beregova przez Niemców (marzec 1944) i wprowadzenie ustaw antyżydowskich: noszenie łat, kontrybucje, wyrzucanie z domów, godziny policyjne ( „od 11 do 6 wolno było wychodzić na ulice”). Kolejne fragmenty zostały opatrzone datami. Kwiecień 1944 – utworzenie getta. Maj 1944 – autorkę wywieziono do Auschwitz. Mieszkała w baraku wraz z Węgierkami, Czeszkami i Rumunkami. Potem została przeniesiona do Birkenau, gdzie przebywała przez trzy miesiące. Wspomina, że na jednej pryczy spało około czternastu kobiet. Zachorowała na szkarlatynę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Joanny Ringel

Relacja Joanny Ringel została podzielona na trzy części. W pierwszej opisuje wyzwolenie obozu w Auschersleben przez wojska amerykańskie w kwietniu 1945 r. Autorka wspomina o opiece lekarskiej, jedzeniu i transporcie wycieńczonych i chorych więźniów. W części drugiej opowiada o obozach, w których przebywała: Płaszów, obóz na terenie krakowskiej fabryki Kabel, Bergen-Belsen i Auschersleben. Na terenie fabryki szmuglowano żywność i z tego powodu (a także prób ucieczki) karano śmiercią. Najdłuższą część trzecią Ringel poświęciła Bergen-Belsen i Auschersleben.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anieli Gelbart na temat szpitala żydowskiego w Warszawie

Aniela Gelbart opisała wojenny okres działalności szpitala żydowskiego w Warszawie. Była lekarką w klinice neurologicznej przy Uniwersytecie Warszawskim. W listopadzie 1939 r. przeprowadzono czystkę w jej jednostce, usunięto członków personelu medycznego i pacjentów pochodzenia żydowskiego. Trafili do Szpitala Starozakonnych na Czystem. W styczniu 1941 r. oddział, gdzie pracowała, przeniesiono na Leszno, a w kwietniu na Stawki. Autorka wspomina o epidemiach tyfusu plamistego w getcie warszawskim. Od 1942 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Leokadii Bachner

Leokadia Bachner uciekła z lwowskiego getta w kwietniu 1942 r. Pomogli jej w tym znajomi Polacy. Półtora roku ukrywała się we wsi Kaliki oraz w różnych innych miejscach. Autorka opisała losy innych Żydów: szantaże, denuncjacje i morderstwa. Wymienia nazwiska osób, które brały w tym udział, m.in. wójta Błożynowa, który lubił „strzelać do Żydów”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Kolonisty

Relacja Marii Kolonisty została podzielona na cztery części. W pierwszej (Majdanek, Lublin, St. Georgenthal) pojawiają się dane autorki i opis pobytu w getcie warszawskim – do 1942 r. Podczas kolejnej akcji likwidacyjnej Kolonista i jej mąż ukryli się w bunkrze wraz z siedemdziesięcioma innymi osobami. W kryjówce było światło i kanalizacja, nie brakowała wody ani żywności. Wskutek donosu jednego z Żydów wszystkich złapano i wysłano do obozu na Majdanku. Druga część (Majdanek) zawiera informacje o tym, co działo się po przybyciu transportu do obozu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Epsztejn

Estera Epsztejn opisuje getto w Łodzi i kolonię rolniczą w dzielnicy Marysin, którą zajmowała się jej organizacja syjonistyczna Djon Akiba. Działki zlikwidowano w marcu 1942 r. i autorka wróciła do getta, w którym nasilały się akcje likwidacyjne. Jej matka zmarła w lipcu 1942, a ojciec w zimie tego samego roku. W tym czasie podjęła decyzję o ukryciu dwunastoletniego brata na terenie Marysina, gdzie przebywała jej siostra. Na początku września 1942 r. w getcie trwała tzw. Wielka Szpera (z niem.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lei Akerman

Lea Akerman opisuje utworzenie getta w Kownie i powołanie Judenratu – jego przewodniczącym został dr Elkis, a zastępcą adwokat Gurfinkiel. Ojciec autorki był członkiem Judenratu. Akerman przypomina, że 20 sierpnia 1941 r. getto zostało zamknięte i warunki życia uległy pogorszeniu, Żydów wywożono do obozów pracy przymusowej, a ich mienie rekwirowano. 27 listopada 1941 r. na jednym z placów przeprowadzono selekcję. Część ludności żydowskiej trafiła do małego, a część do dużego getta. Policja żydowska i Judenrat pomogła ukryć ok. 2 tys. Żydów.

Strony