publikacje

Wróć do listy

Pomoc Polaków

Berta Majerhoff w czasie okupacji niemieckiej mieszkała z synem, synową i wnukami w Wieliczce. Przed akcją likwidacyjną getta w Wieliczce (październik 1942) udało się jej zdobyć przepustkę i przebywała potem w krakowskim getcie. Po kilku dniach uciekła i ukrywała się u znajomego Polaka. Doczekała zakończenia wojny w kryjówce na poddaszu. W relacji podkreśliła, że Jakub Nowosielski, który udzielił jej pomocy, nie chciał za to żadnych pieniędzy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lili Wider

Lila Wider opisuje wkroczenie Niemców do Tarnowa: spalenie synagogi, prześladowania ludności żydowskiej i wysiedlanie Żydów w 1942 r. oraz utworzenie getta. Wspomina o mordowaniu starców i dzieci. Autorka pracowała szkole i następnie w sortowni rzeczy po zamordowanych. Podczas drugiej akcji likwidacyjnej uciekła z getta wraz z matką. Ukryły się po tzw. aryjskiej stronie, następnie wyjechały do Lwowa. Stamtąd została wysłana (jako Polka) na roboty przymusowe do Niemiec.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heli Wolkenberg

Hela Wolkenberg opisała akcję likwidacyjną białostockiego getta w 1943 r. Autorka przypomina, że ukraińska policja tropiła ukrywających się Żydów, a także przedstawia sylwetkę gestapowca Friedla. Podczas akcji eksterminacyjnej wywieziono do Auschwitz tysiąc dwieście żydowskich dzieci wraz z nauczycielami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Karoliny Loew-Marek

Karolina Loew-Marek opisuje działalność esesmana Franza Konrada, który przejmował majątki Żydów zabitych podczas wielkiej akcji likwidacyjnej w getcie warszawskim. Autorka informuje o rozstrzelaniu siedmiu żydowskich pracowników SS-Werterfassung w styczeniu 1943 r. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gizy Beller

Giza Beller po wybuchu wojny została wywieziona do dziadków w Dąbrowie Tarnowskiej. W 1942 r. przebywała z matką w nowosądeckim getcie, a następnie w getcie tarnowskim. Autorka opisała akcje likwidacyjne. W październiku 1943 r. przekonała matkę do wyjazdu z wysiedlanymi Żydami (zamiast ukrywania się po tzw. aryjskiej stronie) i wtedy obie trafiły do obozu w Płaszowie. Stamtąd zostały wywiezione do Auschwitz-Birkenau (październik 1944). Autorka była przekonana, że zginą. Wspomina o selekcjach przeprowadzonych przez Josefa Mengele, podczas których matka ukrywała ją pod stertą ubrań.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Grety Feiner

Greta Feiner przebywała w getcie krakowskim, potem w obozie Płaszów. Jej matka została wywieziona z getta i zginęła. Autorka opisała Amona Götha, komendanta Płaszowa, który strzelał do pracujących więźniarek. Z Płaszowa została ewakuowana i pieszo przez trzy dni i noce szła do Auschwitz-Birkenau. Podczas drugiej ewakuacji w 1945 r. (pieszo i pociągiem) trafiła do Ravensbrück: „Policjantki lagrowe przyjęły nas pałkami”. Przypomina o brutalności więźniarek, bijatykach o jedzenie i braku solidarności między kobietami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Belli Lerman

Bella Lerman przypomina o zajęciu Płocka przez Niemców i swojej ucieczce do Lwowa, gdzie przebywała do wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej w 1941 r. Po wkroczeniu niemieckich oddziałów do miasta opisuje pogrom ludności żydowskiej, który uzasadniano „tym, że Żydzi, przy wycofywaniu się wojsk rosyjskich zabijali Polaków i Ukraińców, którzy znajdowali się w więzieniu”. W sierpniu 1942 r. trafiła do lwowskiego getta wraz z przybranymi rodzicami. Podczas akcji likwidacyjnej zdołała się ukryć. Rodzina została wywieziona.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zofii Samsztej

Relacja z datą dzienną 13 VI 1945.

Tekst obejmuje wydarzenia w okresie od 1942 do 1945 roku.

Autorka rozpoczęła relację od pobieżnych informacji dotyczących getta warszawskiego. Stosunkowo dużo miejsca poświęciła kwestii wywózek mieszkańców dzielnicy żydowskiej w lipcu roku 1942 do obozu zagłady w Treblince. Opisała pędzenie ludzi ulicami, wagony, strzały na terenie getta i selekcje.

publikacje

Wróć do listy

Małe ghetto w Białymstoku

16 sierpnia 1943 r. wydano rozkaz likwidacji getta w Białymstoku. Żydzi zebrali się w okolicach ul. Jurowieckiej. Felicja Raszkin dokładnie opisuje przebieg brutalnej akcji, m.in. wspomina ranną od postrzału kobietę i jej dzieci. Autorka wraz z innymi spędza noc na placu, a rano jest na liście tych, którym nakazano powrót do getta. Jest to tzw. małe getto, skąd następnie udało się jej uciec, a później ukrywała się na wsi.   

publikacje

Wróć do listy

Dwa aresztowania

Romana Giełczyńska opisuje przeprowadzkę do getta w Warszawie 13 listopada 1940 r. Tragarze ukradli część jej rzeczy, w tym pudła z kapeluszami. Giełczyńscy byli zasymilowaną, prawdopodobnie dość zamożną rodziną, Romana nie chciała, aby nauczycielka francuskiego i inni znajomi zobaczyli ją z opaską z gwiadą Dawida. Po kilku dniach w getcie i szoku związanym z panującymi tam warunkami życia, autorka wraz z matką i ciotką podjęły decyzję o ucieczce. 17 listopada zdjęły opaski, minęły posterunek i wyszły z getta. Niedługo potem dołączyła do nich Flora, przyjaciółka rodziny.

Strony