publikacje

Wróć do listy

Mały szmugler

Utwór Mały szmugler śpiewany przez Dianę Blumenfeld w getcie warszawskim. Pod piosenką znajduje się adnotacja: „Popularny wiersz Łazowertówny dajemy jako dokument wartości historycznej i psychologicznej. Wiersz charakteryzuje doskonale sytuację lokalną, przedstawia topografię [...] i odzwierciedla świat przeżyć dziecięcych”.

publikacje

Wróć do listy

Los Żydów Ostrowi-Mazowieckiej podczas okupacji niemieckiej

Helena Najmark powiedziała, że 10 września 1939 r. do Ostrowi Mazowieckiej wkroczyły oddziały niemieckie. Trzy dni wcześniej miasto opuściły polskie władze wojskowe i cywilne oraz mężczyźni zdolni do noszenia broni. W czasie okupacji rozpoczęły się akcje antyżydowskie. Niemcy spędzili starszych Żydów do budynku szkolnego. Tam obcięli im brody, kilku mężczyzn zastrzelili, a pozostali musieli czyścić sanitariaty. W tym czasie rozpoczął się rabunek żydowskiego mienia. Część rzeczy wyrzucono ze sklepów i domów na ulice, a niektóre z nich zabierali Polacy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fimy Gelfand

Fima Gelfand opisuje wkroczenie wojsk niemieckich do Berezowa w 1942 r. i prześladowanie Żydów. Wraz z siostrą i wujem ukrywała się kilka miesięcy w lasach, pomagała im miejscowa ludność, rozdzieliła się z rodziną (w tym czasie siostrę i wujka zabili „sowieccy partyzanci”) i została przyjęta jako sanitariuszka do radzieckiego oddziału partyzantów. Autorka znalazła się w zgrupowaniu dowodzonym przez Sidora Kowpaka, wśród ok.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Geni Lewkowicz

Genia Lewkowicz została wywieziona w sierpniu 1943 r. z likwidowanego getta w Będzinie do Auschwitz. W jej wagonie znajdowało się dwieście osób, ludzie mdleli, umierali, a kiedy prosili o wodę, niemieccy żołnierze strzelali. Połowa transportowanych Żydów dojechała żywa. Po selekcji na rampie w Auschwitz autorka trafiła do Birkenau. Wytatuowano jej numer na przedramieniu, została ogolona i wysłana pod prysznic. Dostała „bieliznę, suknię i fartuch”. Przebywała w grupie ok. tysiąca kobiet objętych kwarantanną. Lewkowicz opisała warunki życia w obozie, m.in.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Idy Leslau

Ida Leslau opisuje pokrótce lata przedwojenne, następnie swoją pracę w szopie krawieckim w będzińskim getcie (1941 r.). W lipcu 1943 trafiła do getta w Sosnowcu (Środula), gdzie przebywała jej rodzina. Latem rozpoczęła się tam akcja likwidacyjna. Na początku stycznia 1944 r. zdołała uciec z getta i znalazła schronienie u znajomej Polki (wraz z kilkoma innymi zbiegami). Kryjówkę mogła opuszczać między dziesiąta a pierwszą w nocy. Pod koniec okupacji atmosfera stawała się coraz bardziej napięta, dochodziły do niej wieści o denuncjacjach i zabijaniu Żydów. Ukrywała się po tzw.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Racheli Kahan

Dokument z roku 1945, obejmuje wydarzenia z okresu 1939-1944. Relację otwierają informacje dotyczące początku okupacji. Latem 1939 roku autorka przebywała w Krakowie, a stamtąd – po wybuchu wojny – postanowiła przedostać się do swojej siostry zamieszkałej w Kołomyi. Rachela zapisuje, że wówczas miejsce to było zajęte przez Rosjan. Po przybyciu Niemców kobieta wraz z rodziną znalazła się pod opieką chrześcijańskich znajomych siostry, którzy zgodzili się udzielić im schronienia.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Judyty Miskin

Judyta Miskin wspomina o wyzwoleniu, którego doczekała w Reichsbeuern – niewielkim mieście w niemieckich Alpach. Następnie opisała wydarzenia z 23 kwietnia 1945 r., kiedy była więźniarką ewakuowanego obozu w Landsberg. Szła trzy dni w marszu do Dachau. Stamtąd (26 kwietnia) kolumna więźniarek wyruszyła w dalszą drogę. 2 maja kobiety zostały wyzwolone przez wojska amerykańskie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Szykier

W październiku 1944 r. Eugenia Szykier została wywieziona z łódzkiego getta. W Oranienburgu znalazła się w grupie dwustu pięćdziesięciu kobiet skierowanych do obozu Ravensbrück. Autorka trafiła do bloku 22, gdzie przebywały więźniarki różnej narodowości. Zaczęła pracować w fabryce Siemensa, zmieniła barak, wspomina, że wraz ze zbliżaniem się frontu wschodniego wydzielano mniejsze racje żywnościowe, a apele były przedłużane. Kiedy więźniarki pracujące w fabryce wróciły na teren głównego obozu, ogłoszono, że Żydówki polskiego pochodzenia będą mogły opuścić Ravensbrück.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Stefanii Hirsch

Relacja pochodzi z 1945 roku, dotyczy okresu od 1942 do 1944 roku.

Na dokumencie nagłówek "protokół", miejsce na informacje o osobie składającej zeznania niewypełnione.

Tekst otwierają informacje dotyczące ostatnich pozostałych w przemyskim getcie Żydów. Wedle słów Autorki 2 lutego 1944 roku wywieziono z niego do obozu w Stalowej Woli ostatnich pięćdziesięciu mężczyzn, zaś dziesięć dni później do obozu w Płaszowie odesłano kobiety.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Mass

Anna Mass przebywała w getcie przemyskim i pracowała w ochronce dla dzieci, do której przylegał ośrodek opiekuńczy dla starców (dawne koszary przy ul. Czackiego). W sierocińcu znajdowało się ok. trzystu dzieci i niemowląt. W sąsiednim domu dla starców przebywało ok. czterdziestu osób. W sierpniu 1942 r., po pierwszej akcji likwidacyjnej w getcie, liczba nieletnich podopiecznych wzrosła do ponad czterystu.

Strony