Z obserwacyj „ligawki” łomżyńskiej.

Tekst opisuje budzenie się w społeczeństwie świadomości narodowej i potrzeby dążenia do niepodległości w czasach Legionów Piłsudskiego.

Autorka nawiązuje do starego prawa, że popyt wywołuje podaż i odwrotnie. Uważa, że to prawo daje się także zastosować do pracy społecznej. Aczkolwiek tylko wybitnym jednostkom dane jest, wyprzedzając ducha czasu i przeczuwając potrzeby chwili, rzucać idee twórcze i przez taką podaż wychowywać społeczeństwo, zwykle oporne z początku, żeby odczuło te nowe potrzeby i zaczęło się nimi interesować. Z kolei konieczność zaspokojenia tych potrzeb wywołuje podaż nowych sił i nowych prac.

Stosując to porównanie, opisuje szerzenie się idei legionowej na ziemi łomżyńskiej w latach 1916-1918. Najpierw przywołuje obraz społeczeństwa polskiego przed I wojną światową, a także w jej trakcie. Niezależnie, jakiego to regionu kraju dotyczyło, społeczeństwo nasze, nawet to inteligenckie, w przeważającej większości było konserwatywne i bierne, a za jedyną możliwą pracę dla siebie uważało akcję dobroczynną, względnie oświatową.  Wszelkie śmielsze jednostki uważano za „czerwonych” szaleńców, którzy mogą sprowadzić nieszczęście na spokojnych obywateli.

Tak też sprawy się miały i w Łomżyńskiem. Początkowo idea niepodległościowa J. Piłsudskiego trafiła na trudny grunt i długo trwało, zanim ta podaż wywołała zrozumienie, a zatem i popyt. Nowopowstałe Koło Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego liczyło zaledwie 20 członkiń. Dopiero, kiedy społeczeństwo łomżyńskie  osobiście zetknęło się z Legionami, jako czynnymi i ofiarnymi nosicielami tej idei, szeregi Ligi się znacznie rozrosły, a w społeczeństwo wstąpiły nowe siły do działania, do pracy niepodległościowej  - pracy pomocniczej dla POW i Legionów, a następnie na rzecz obozu dla jeńców w Łomży.  Gdy obóz zlikwidowano  i zabrakło tych, którzy byli bezpośrednimi nosicielami idei niepodległościowej (czyli zmalał popyt), działalność Ligi w Łomży stopniowo zamierała.

Na koniec autorka cytuje wiersz p.t. „Dyktatorowi dusz”, pochodzący z albumu jednego z jeńców wspomnianego obozu.