Szczęśliwe lata 1886–1908
Wspomnienia rozpoczynają się od wiadomości o dziadku autorki, Ignacym Bułhaku, właścicielu majątku Natalewsk i Rudnia, żonatym z panną Dobrowolską, ojcu pięciorga dzieci: Anieli (żony Edwarda Bronowskiego), Emilii (zamężnej Chmielewskiej), Helenie (zamężnej Kulikowskiej), Władysława (żonatego z Anielą Podhorską-Okołów) oraz Henryka, który był ojcem autorki.
W dzieciństwie Maria Bułhakówna mieszkała z rodziną w Moskwie, na Nikoło-Pieskowskim zaułku, w parterowym drewnianym domu, który Bułhakowie wynajmowali. Wspomnienia z okresu moskiewskiego dotyczą zwyczajów rosyjskiej arystokracji, a także codziennych zwyczajów w rodzinnym domu, w którym na stałe mieszkali też kuzyni August Bułhak i Bolesław Bronowski, z którymi autorka utrzymywała bliskie relacje („Może dlatego, że od małego dziecka bywałam codziennie w towarzystwie kuzynów, pozostała mi na później sympatia do młodych mężczyzn i zawsze mnie ich nauka i sprawy prywatne interesowały […]” – s. 16). W dzieciństwie Bułhakówna odebrała domowe wykształcenie, po czym została przez rodziców zapisana do gimnazjum. Źle widziano wysyłanie polskich dziewcząt do szkół rosyjskich, ale rodzice autorki liczyli się z tym, że ich córki, pozbawione majątku, będą musiały zarabiać na życie jako nauczycielki.
We wspomnieniach moskiewskich pisze także autorka o zwiedzaniu Galerii Tretiakowskiej, Kremla, warunkach panujących w żeńskich gimnazjum, do którego uczęszczała, prywatnych lekcjach muzyki. Z niepewnością i strachem przyjęła wiadomość o przeprowadzce do Petersburga z prowincjonalnej (za jaką wówczas uchodziła) Moskwy: „Ta niepewność dręczyła nas wszystkich. Jak tam będzie, co nas tam czeka, jak się tam ułoży życie? Tutaj był cały świat znajomych i przyjaciół, tam tylko Deybelowie i Iwaszkiewiczowie” (s. 50). Po przeprowadzce do Petersburga autorka zaczęła uczęszczać do kolejnego żeńskiego gimnazjum. Wakacje razem z rodzeństwem spędzała u krewnych na wsi, m.in. w Natalewsku (obszerne opisy wyjazdów wakacyjnych dotyczą ziemiańskich zwyczaju, wyglądu dworu, zabudowań itp., pierwszy bal w pobliskim Rafilinie). We wspomnieniach z dzieciństwa rejestruje też rodzinne opowieści dotyczące powstania styczniowego, w którym uczestniczyli jej przodkowie.
W 1903 r. Bułhakówna zdawała maturę. Za dobre wyniki otrzymała srebrny medal z rąk cesarzowej. Wakacje po maturze Maria Bułhakówna spędziła w Natalewsku, a po powrocie do Petersburga miała podjąć studia. Zastanawiała się nad Akademią Sztuk Pięknych („[…] ale ogarniały mnie wątpliwości, czy posiadam prawdziwy talent” – s. 106). Ostateczną decyzję podjął za nią ojciec, zapisawszy córkę na czteroletni kurs nauczania w Instytucie Pedagogicznym, który ukończyła w 1903 r. (jakiś czas potem dyskutowała na ten temat z kuzynem Ignacym Bronkowskim, który uważał, że kobieta po studiach nie potrafi zająć się domem). Studia w tymże Instytucie odbywały się na takich samych prawach jak nauka w męskim Uniwersytecie Technicznym. Kadrę profesorską w Instytucie dobierał wielki książę Konstanty Konstantynowicz.
W czasie rewolucji w 1905 r. autorka pracowała jako kelnerka w stołówce otwartej dla robotników z inicjatywy studentek, uczestniczyła też w tajnych wykładach prowadzonych przez młodych socjalistów. W kręgach Polaków rozmawiano o odzyskaniu przez Polskę autonomii, na spotkaniach grano muzykę Chopina jako manifest patriotycznych postaw. Podczas wakacji w Natalewsku w 1905 r. wiele czasu spędzała z przyszłym mężem, Henrykiem Janiszewskim. W Petersburgu, w okresie studenckim, Bułhakówna razem z przyjaciółką Ludką Muraszkówną zapisała się do Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (PPS nie cieszył się dużym poparciem wśród mieszkających w mieście Polaków). Bywała też na przedstawieniach i odczytach organizowanych przez Towarzystwo Dobroczynności, na czele którego stały żona Wojciecha Żukowskiego i Romualda Baudouin de Courtenay. Jako członkini partii została wcielona do komórki nauczania języka polskiego.
Wspomnienia kończą się na passusie dotyczącym ślubu z Henrykiem Janiszewskim. Ostatnia karta z posłowiem córek Marii Janiszewskiej – Marii Jeśmanowej i Janiny Janiszewskiej dotyczy kolejnych lat po ślubie Marii z Henrykiem. Małżeństwo zamieszkało w Mińsku, gdzie Henryk prowadził fabrykę. „Wspólne życie naszych Rodziców potoczyło się tak, jak sobie wymarzyli: w miłości, zgodzie i harmonii, a także przy doskonale rozwijających się interesach. I tak trwało aż do wybuchu I wojny światowej, kiedy to wskutek zbliżającego się frontu niemieckiego, w roku 1916, ojciec nasz był zmuszony, nakazem rządu carskiego, do ewakuacji naszej fabryki z Mińska do Charkowa” (s. 162).