publikacje

Wróć do listy

Sprawa „Sokoła”, prowokatora z opowiadań tow. Johna Romana.

Konstancja Jaworowska relacjonowała sprawę „Sokoła”, czyli Mariana Trochanowicza. Był żonaty, miał dwie córki. Mieszkał na ul. Dzielnej, pochodził z Galicji (obecnie obszar Europy Środkowej). Z zawodu stolarz-rzemieślnik, pracował w fabryce „Rudolfa” na Nowolipiu (obecnie dzielnice Wola i Śródmieście w Warszawie). Należał do Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej jako dziesiętnik. Jego dziesiątka powstała w dzielnicy Powązki w 1905 r. (po strajku styczniowym), a rozpadła się ok. sierpnia 1905 r. (po odbijaniu Okrzei). Prowadził ją instruktor Nałęcz. Oprócz nich do dziesiątki należeli: Stefan Rogala, pseud. „Stalowy”, Weremowicz, Kozera (później prowokator), Jakimowicz, pseud. „Słoń”, Roman John, pseud. „Jaskuła”, Michalski, pseud. „Krzywy”, Nadolny, Filipowicz. Robota dziesiątki: zamach na policmajstra Maksymowicza, kilka zabójstw szpicli, rewirowych, stójkowych oraz odbicie Okrzei. Bardziej szczegółowo opisane jest odbijanie Okrzei, które się nie udało z powodu dywersji Kozery. Udaremnił on Michalskiemu rzucenie bomby i pomógł agentom go aresztować. Kilka dni później zatrzymano kolejnych członków grupy: Nadolnego, Weremowicza, Filipowicza, „Sokoła” – na piętnaście lat. Na prośbę Austriaków go zwolniono. Kozera dostał cztery lata katorgi, ale został uniewinniony. Jego towarzysze relacjonowali, że został aresztowany na dwa tygodnie przed akcją i prawdopodobnie wtedy skaptowany. „Sokół” został zabity latem 1914 r., z polecenia Łukasza Siemiątkowskiego, pseud. „Tasiemka”. Nie wszyscy wierzyli, że „Sokół” jest prowokatorem, ale ostatecznie wszelkie wątpliwości rozwiały się po rewolucji w Rosji, kiedy ujawniono nazwiska szpiegów i prowokatorów. Nazwisko „Sokoła” było na liście. Kozera również został zgładzony.

Autor/Autorka: 
Wariant tytułu: 
[Wspomnienie. „Sprawa Sokoła – prowokatora”]
Organizacja/Partia: 
Miejsce powstania: 
Warszawa
Opis fizyczny: 
23 k. ; 24 cm.
Postać: 
luźne kartki
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
1914
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
1427/330/IV, t. 4, podteczka 2
Tytuł kolekcji: 
Akta Konstancji Jaworowskiej
Uwagi: 
Kartki zapisane dwustronnie, dosyć czytelnie. Konstancja Jaworowska relacjonowała sprawę „Sokoła” na podstawie kilku notatek jego współtowarzyszy: 1. Opowiadania towarzysza Romana Johna, pseud. „Jaskuła”. 2. Notatki nieznanym charakterem pisma. 3. Notatki Michalskiego, pseud. „Jaskuła”. 4. Notatki Łukasza Siemiątkowskiego, pseud. „Tasiemka”.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
sprawa Mariana Trochanowicza „Sokoła”, Polska Partia Socjalistyczna, aresztowania, działania dywersyjne
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1905 do 1914
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia