Relacja Marii Jasiukowicz z powstania warszawskiego

Relacja rozpoczyna się od informacji o powstaniu Wojskowej Służby Kobiet w 1941 roku, która współdziałała z Szarymi Szeregami. W październiku 1942 roku WSK została wcielona do Armii Krajowej. Autorka wspomnienia skupia się na działalności kobiet w szeregach AK; sama na jesieni 1942 roku objęła sanitariat Szarych Szeregów, liczący 600 dziewcząt. Dokładnie streszcza schemat organizacji oddziałów sanitarnych WSK: „Warszawa podzielona była na 8 obwodów. Przy każdym dowódcy obwodu był szef sanitarny obwodu, a przy nim referentka sanitarna obowdu. Dalej referentki sanitarne rejonów, ognisk itd.” (k. 2r). Odrębne, krótkie fragmenty zostały przez Marię Jasiukowicz poświęcone zagadnieniom szczegółowym, związanym z głównym tematem: punktom sanitarnym; materiałom sanitarnym i lekarstwom; patrolom sanitarnym (po wcieleniu wszystkich mężczyzn do służby czynnej stworzono pięcioosobowe oddziały patroli); szkoleniom (do połowy 1944 roku przeszkolono 4000 sanitariuszek). Autorka podkreśla sumienność, uczciwość i staranność pracujących w Sanitariacie kobiet i dziewcząt.

Po tym, jak wybuchło powstanie, do służby stanęło – wedle szacunków Marii Jasiukowicz – 98% sanitariuszek. Wiele z nich zginęło z rąk Niemców albo Ukraińców („Niektóre obsady trafiały w ręce ukraińców i los tych był njgorszy”, k. 9r). Jednym z zadań sanitariatu podczas powstania było zorganizowanie szpitali dla ofiar. Takie placówki powstały w Środmieściu Północnym (szpital PCK, zorganizowany przez dr Justynę), w Śródmieściu Południowym (na ul. Jaworzyńskiej i na Mokotowskiej pod kierownictwem dr. Lotha). Ponadto wiele małych szpitali funkcjonowało w prywatnych mieszkaniach.

Działalność autorki zakończyła się na wiosnę 1945 roku, kiedy brała udział w ekshumacjach na terenie Warszawy. Do relacji dołączony jest raport z działalności sanitariatu na Ochocie podczas powstania warszawskiego (skład osobowy, organizacja punktów sanitarnych i patroli, lista sanitariuszek i członkiń patroli, które zginęły).