publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Heleny Koćmil

Autorka opisuje losy swoje i swojej rodziny w czasie II wojny światowej. Urodziła się w 1911 r. w Sobiesękach k. Kalisza w rodzinie Mikołaja Kiełtyki. W latach 20. przenieśli się do Białowieży. Tam Helena wyszła za mąż za Mariana Koćmila. Oboje pracowali w tartaku Białowieża-Grudki: on jako księgowy, ona jako pomiarowa-ekspedytor. Dyrektorem tartaku był Roman Barancewicz, a po wejściu Rosjan – Białorusin, Aleksander Kożuro. Dzieci jeszcze nie mieli. W styczniu 1940 r. Helena została zatrzymana na stacji w Czerlonce pod zarzutem chęci wyjazdu do niemieckiej strefy okupacyjnej.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rysi Balglej

Relacja bez daty, można jednak przyjąć, że spisano ją jesienią 1945 roku, dotyczy wydarzeń z okresu od 1941 do 1944 roku.

Autorka skupiła się na oddaniu sytuacji w białostockim getcie. Opisała jego działanie i panujące w nim warunki – głód, choroby, przeludnienie. Skoncentrowała się na wymierzonych w ludność żydowską akcjach represyjnych. Wspomniała deportacje i egzekucje, które objęły w sumie ponad sześć i pół tysiąca ludzi.

Następnie przeszła do zrelacjonowania przymusowej deportacji do getta w Prużanach, oraz swojej ucieczki.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Miny Berman

Mina Berman opisuje likwidację getta w Białymstoku. W tym czasie pracowała w fabryce tytoniu poza gettem, ale zdecydowała się wrócić do rodziców. Wywieziono ją do Treblinki, wspominała, że niektórzy Żydzi próbowali uciekać z wagonów. Po przybyciu do obozu i selekcji skierowano ją do sortowania odzieży i dobytku po zamordowanych. Potem trafiła na Majdanek i również pracowała przy sortowaniu rzeczy. Przypomina o chłopcu imieniem Fritz, który był ulubieńcem strażników, gdyż donosił na innych więźniów. We wrześniu 1943 r. przewieziono ją do obozu w Bliżynie, gdzie pracowała jako krawcowa.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fani Lipińskiej

Fania Lipińska opisuje akcję likwidacyjną i przebieg powstania w getcie białostockim – była jedną z bojowniczek. Wszyscy Żydzi zostali potem wywiezieni do Auschwitz.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hanki (Nechamy) Szpiler

Hanka Szpiler po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej wyjechała wraz z rodziną z Białegostoku do Różany. Opisuje prześladowania ludności żydowskiej, powstanie getta w Różanie i jego likwidację oraz przesiedlenia Żydów do obozu przejściowego w Wołkowysku, a także trudne warunki życia w obozie. Podczas likwidacji obozu w grudniu 1942 r. uciekła i uniknęła wywiezienia do Treblinki. Potem ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heli Wolkenberg

Hela Wolkenberg opisała akcję likwidacyjną białostockiego getta w 1943 r. Autorka przypomina, że ukraińska policja tropiła ukrywających się Żydów, a także przedstawia sylwetkę gestapowca Friedla. Podczas akcji eksterminacyjnej wywieziono do Auschwitz tysiąc dwieście żydowskich dzieci wraz z nauczycielami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zuzanny Kuczerowej

Relacja dotyczy okresu po akcji likwidacyjnej w getcie białostockim.

Jest to relacja świadkini rozkopywania grobów żydowskich w poszukiwaniu kosztowności. Autorka pewnego dnia zobaczyła jak rozkopywane są żydowskie mogiły. Podeszła bliżej zdarzenia i zapytała szabrowników co robią. Odpowiedziano jej, że szukają złota. Widziała jak szabrownicy wyjmowali złote zęby i zdejmowali buty z ciał umarłych. Opisuje, że łupy sprzedawane były później na rynku. W relacji Autorki pojawiają się nazwiska szabrowników. Dotyczy to Pietraszy koło Białegostoku.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Miry Kwasowicer–Glikfeld

Jest to opis wspomnień autorki z pobytu w getcie białostockim a dokładniej z akcji likwidacyjnej w tymże getcie.

publikacje

Wróć do listy

Małe ghetto w Białymstoku

16 sierpnia 1943 r. wydano rozkaz likwidacji getta w Białymstoku. Żydzi zebrali się w okolicach ul. Jurowieckiej. Felicja Raszkin dokładnie opisuje przebieg brutalnej akcji, m.in. wspomina ranną od postrzału kobietę i jej dzieci. Autorka wraz z innymi spędza noc na placu, a rano jest na liście tych, którym nakazano powrót do getta. Jest to tzw. małe getto, skąd następnie udało się jej uciec, a później ukrywała się na wsi.   

publikacje

Wróć do listy

Helena Bachnerowa do Żanny Kormanowej, 14.12.1955

Autorka pisze do Kormanowej, ponieważ dostała zawiadomienie z Sądu Powiatowego w Warszawie, z informacją, że Kormanowa miała być przesłuchiwana w sprawie odtworzenia jej świadectwa dojrzałości, które uzyskała w 1940 r. w Białymstoku. Została przyjęta na Zaoczne Studium WJE we Wrocławiu, pod warunkiem sądowego odtworzenia świadectwa dojrzałości. Bardzo przepraszała, że ją fatygowała, ale nie znała nikogo innego, kto mógłby to potwierdzić. W dalszej części listu Bachnerowa pisała o sprawach prywatnych, m.in. o swoich dzieciach i o swoich obowiązkach.

Strony