Bartusówna, Maria

Poetka, nowelistka, aktorka teatralna, nauczycielka, działaczka oświatowa. Pochodziła z artystycznej rodziny: jej ojciec, Stanisław, był malarzem, matka Henryka ze Szczepańskich – córką współpracownika „Gazety Lwowskiej”, aktywnie działającego w życiu literackim Galicji. Od śmierci ojca w 1859 r. zmuszona zmieniać miejsce zamieszkania – najpierw ze Lwowa przeprowadziła się na Kołomyję (do wujostwa), następnie do Roztok (gdzie mieszkał drugi mąż matki) i znów do Kołomyi (w celu zdobycia zawodu). Tam poznała wielu znajomych swojego wujostwa związanych z Towarzystwem ku Szerzeniu Oświaty, dzięki którym rozpoczęła swoją działalność oświatową, związała się z teatrem amatorskim i zaczęła publikować wiersze. Od 1874 r. związana z Lwowem, gdzie odbywała kurs freblowski – zajęcia przygotowujące do uczenia dzieci poprzez zabawę. W połowie lat 70. przejściowo mieszkała w Warszawie, gdzie dzięki zaproszeniu Antoniego Odyńca zaczęła współpracę z „Kroniką Rodzinną”, a także w Krakowie. W 1876 r. opublikowała pierwszy tom wierszy Poezje. W 1878 r. zdała egzamin nauczycielski (o przygotowaniach do niego wspomina w ostatniej części urywków swojego pamiętnika), po czym rozpoczęła pracę w szkołach wiejskich. Starała się o posadę w urzędzie – bezskutecznie. Współpracowała m.in. z czasopismami: „Dziennik Mód” (Kraków), „Tydzień” (Lwów) i „Ognisko Domowe” (Warszawa). Zmarła w 1885 r. po wieloletniej walce z gruźlicą.