publikacje

Wróć do listy

Majdanek. Fragmenty wspomnień

Dokument obejmuje cały okres pobytu autorki na Majdanku i zamyka się w granicach czasowych: styczeń 1943 – kwiecień 1944. Narracja jest częściowo podporządkowana układowi chronologicznemu, w pewnej części zaś jest skoncentrowana na wybranych zagadnieniach związanych z pobytem w obozie. Wspomnienia rozpoczynają się od opisu przyjazdu wzięźniarek do obozu, który zmuszone były, by wyskakiwać z wagonów w zaspy śnieżne, szukały i nawoływały krewnych i znajomych. Kurcyuszowa ukazuje obóz jako miejsce nieludzkie, gdzie więźione kobiety przestawały być ludźmi, a stawały numerami. Autorka przyznaje, że długotrwałe więzienie niszczy osobowość więźniarek, sprawia, że czują się niepotrzebne. Opowieść kończy się opisem „wesołego” marszu z piosenką na ustach – więźniarki transportowane były przez miasto na dworzec kolejowy, a stamtąd do Ravensbrück. 

Na Majdanku Kurcyuszowa została zatrudniona na stanowisku lagerarchitektki. Pracując w tym charakterze, założyła pracownię, w której miał powstać pomnik, ustawiony następnie na kobiecym polu. W tym pomieszczeniu ukrywała też starsze i chore więźniarki przed selekcjami. Początkowo jako architektka autorka zajmowała się pracami związanymi z planowaniem kanalizacji i trawników na terenie obozu. Do pomocy otrzymała grupę 200–300 Żydówek, przywiezionych z powstania w getcie warszawskim. Utworzyła ona również z pomocą chłopców białoruskich grupę, która zajmowała się pracami ziemnymi w obozie. Współpraca z małymi Białorusinami (nazywała ich „malczikami”) nabrała charakteru bliskiego, przyjacielskiego. Kurcyuszowa starała się utrzymać chłopców przy życiu, a moment, gdy dzieci zostały zabrane do obozu pod Łodzią, był dla niej szczególnie bolesny. Z budową pomnika wiąże się wspomnienie o masowym mordzie na Żydach i Żydówkach w obozie na Majdanku – w akcji Erntefest 3 listopada 1943 r. naziści zamordowali ok. 18 tys. żydowskich więźniów. Autorka opisuje, jak kazano wszystkim jej żydowskim koleżankom opuścić barak i jak zostały one zabrane za pole piąte z innymi Żydami. Mimo głośnej muzyki dochodzącej z ustawionych na dachach baraków głośników dało się słyszeć wystrzały i krzyki. Kurcyuszowa wspomina, jak do jej baraku przyszła „aufzejerka”, która płacząc i krzycząc, opowiadała o dokonywanym właśnie mordzie.

Jednym z tematów podjętych przez autorkę jest obecność więźniarek żydowskich na Majdanku – w jednym z transportów do obozu przybyły Żydówki po powstaniu w getcie warszawskim. Kurcyuszowa opisuje też trudy Żydówek greckich, które nieprzyzwyczajone do tamtejszych warunków klimatycznych masowo umierały. Wstrząsający w swej wymowie jest opis transportu chorych i umierających kobiet, które na Majdanek przywieziono z Ravensbrück, Kurcyszowa została wyznaczona do odebrania tego transportu. Szczegółowo opisuje ona wygląd więźniarek, jak podczas ubierania jedna z nich na skutek choroby umarła.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Szczecin
Opis fizyczny: 
25 k. ; 30 cm.
Postać: 
luźne kartki
Technika zapisu: 
maszynopis
Język: 
Polski
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
1964
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
VII/M-108
Tytuł kolekcji: 
Pamiętniki, relacje, ankiety byłych więźniów
Uwagi: 
Wspomnienia zostały wyróżnione w „Konkursie na pamiętniki b. więźniarek Majdanka i innych ośrodków hitlerowskich na Lubelszczyźnie” z 1966 r. W teczce poza relacjami znajduje się też recenzja konkursu oraz wydruk z jego regulaminem. Kopie portretów białoruskich chłopców z Majdanka (Wołodia Fiodorow, Walentyn Samsonow, Wasia Kozłow: http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Helena_Kurcyusz, Creative Commons).
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
eksterminacja Żydów, warunki bytowe w obozie na Majdanku, przymusowa praca kobiet podczas II wojny światowej, przemoc wobec kobiet w czasie wojny
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1943 do 1944
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia