publikacje

Wróć do listy

O Rajmundzie Jaworowskim i jego pracy w PPS

Jest to bardzo obszerny materiał poświęcony Rajmundowi Jaworowskiemu, jednemu z czołowych działaczy PPS, a prywatnie mężowi Konstancji Jaworowskiej. Swoje wspomnienia oraz zapiski męża autorka uporządkowała i spisała w siedmiu zeszytach, których kontynuacją są kolejne dwa bruliony, zawierające notatki.
 Swą opowieść Jaworowska zaczyna od dnia śmierci męża (zmarł na zawał 25 IV 1941 w wieku 56 lat) - opisuje ich ostatnie wspólne chwile. Następnie podaje jego personalia i pseudonimy (m.in. „Włodzimierz”, „Antoni”, „Piotr”, „Okaerowiec”, „Zygmunt Koryha”, „Świętopełk”, „”Jabłonowski”) oraz skrócony życiorys:
Urodził się 31 VIII 1885 we wsi Birzuła-Pobrzeże na pograniczu Podola i Charsońszczyzny(?), ukończył gimnazjum w Kijowie, a następnie studiował na Wydziale Chemii Technicznej lwowskiej politechniki. Ukończył II Szkołę Bojową i szkołę oficerską Związku Strzeleckiego w Krakowie. Do PPS należał od 1902 r, od 1906 do PPS frakcji rewolucyjnej, a w 1928 założył PPS dawną frakcję rewolucyjną. Aresztowany za caratu w 1907,więziony przez 10 miesięcy, a następnie zesłany na Syberię na dwa lata. Założył Stowarzyszenie byłych więźniów politycznych PPSd.fr.rew.
Rajmund Jaworowski  i jego żona Konstancja, ps. „Jadwiga” byli ważnymi postaciami w Polskiej Partii Socjalistycznej i czynnie brali udział w walce o niepodległość (należeli do obozu Piłsudskiego). Wspomnienia Jaworowskiej zawierają bardzo bogaty i cenny materiał  historyczny z dziejów PPS i walki Polaków o Niepodległość. Wiele faktów historycznych przedstawionych jest tu z perspektywy ich uczestnika, wymienionych jest tu wiele nazwisk. Jaworowska opisuje działalność męża i jego poglądy, przedstawiając różne zagadnienia i wydarzenia, niekoniecznie dbając o ich ciąg chronologiczny. Opisuje sytuację polityczną na ziemiach polskich za caratu i podczas I wojny światowej oraz później w Polsce Niepodległej. Bardzo dużo miejsca poświęca organizacji partii, jej strukturom, a szczególnie rozłamom, jakie trapiły partię od jej powstania w 1892 aż do ostatniego w 1931. Rozgoryczona pisze o niesprawiedliwym szkalowaniu jej męża przez przeciwników politycznych, że niesłusznie nazywali go faszystą i rozsiewali mnóstwo pomówień pod jego adresem, co ostatecznie doprowadziło do jego ciężkiej choroby, a w konsekwencji przedwczesnej śmierci. Autorka opisuje m.in. działalność konspiracyjną Rajmunda Jaworowskiego (organizowanie i uświadamianie robotników, kolportaż bibuły) i bojową - w Organizacji Bojowej PPS, a potem w Legionach Polskich, prowadzenie warszawskiego okręgu PPS, działalność w Radzie Miasta w Warszawie. Pisze o bliskich kontaktach z Józefem Piłsudskim, o szczerej miłości Jaworowskiego do robotników, o wierności ideałom i niezłomnej walce o niepodległość i socjalizm. Sporo miejsca poświęca obchodom święta Pierwszego Maja. Cały zeszyt przeznaczony jest także sprawom osobistym, gdzie Jaworowska przedstawia rodowód męża i niektóre wydarzenia z jego dzieciństwa i młodych lat. Dowiadujemy się także, że Jaworowski był dobrym i szlachetnym człowiekiem o silnych zasadach moralnych, był jednocześnie energiczny i pełen temperamentu, kochał życie, kochał ludzi i ich rozumiał, bez reszty oddany robotnikom, był przez nich szanowany.  Jaworowska kilkakrotnie podkreśla, że była z nim bardzo szczęśliwa, że był dobrym mężem i ojcem i że był dla niej przyjacielem, Ostatni zeszyt zawiera listę kilkuset nazwisk towarzyszy, z którymi współpracował.
 

Autor/Autorka: 
Wariant tytułu: 
[Wspomnienia o Rajmundzie Jaworowskim]
Organizacja/Partia: 
Opis fizyczny: 
rps., 517 k., 7 zeszytów; 21 cm
Postać: 
zeszyt
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
tak
Data powstania: 
2026
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
1427/330/IV-1
Tytuł kolekcji: 
Akta Konstancji Jaworowskiej
Uwagi: 
Zbiór stanowi 7 zeszytów z uporządkowanymi wspomnieniami oraz 2 zeszyty notatek. Na początku zeszytów znajduje się zawsze spis treści. Strony są ponumerowane w sposób ciągły W zeszytach wklejone są artykuły prasowe oraz unikatowa broszura "Pierwszy Maja".
Słowo kluczowe 1: 
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia