Lec, Stanisław Jerzy

Właściwie Stanisław Jerzy de Tusch-Letz, pseudonim literacki Stach - polski poeta, aforysta i satyryk pochodzenia żydowskiego. Urodził się 6 marca 1909 we Lwowie w rodzinie uszlachconych Żydów: barona Benona de Tusch-Letza i Adeli z domu Safrin. Uczęszczał do szkół we Lwowie i Wiedniu, po maturze wstąpił na Uniwersytet Jana Kazimierza, gdzie przez rok studiował polonistykę, a następnie ukończył prawo. W okresie międzywojennym związał się z prasą lewicową, prowadził codzienny felieton sądowy w Przeglądzie Popularnym. W pierwszych latach wojny przebywał we Lwowie, gdzie wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy, z entuzjazmem przywitał przyłączenia Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej. Utwory Leca z tamtego okresy, takie jak pierwszy polski wiersz o Stalinie, czy teksty do propagandowych rysunków satyrycznych wpisywały się w oczekiwania władz sowieckich. W czasie wojny Lec był więźniem hitlerowskich obozów  we Lwowie i Tarnopolu, skąd udało mu się uciec przebranemu w niemiecki mundur. Po ucieczce został członkiem PPR, a także zaangażował się w walki partyzanckie, był uczestnikiem bitwy pod Rąblowem, należał do Gwardii Ludowej i Armii Ludowej. W Ludowym Wojsku Polskim dosłużył się stopnia majora. W latach 1946-1950 był attaché prasowym w Wiedniu, następnie wyjechał do Izraela, skąd powrócił po dwóch latach w atmosferze sensacji. W następnych latach jego twórczość objęta była zapisem cenzury i podlegała wycofaniu z bibliotek. Po 1956 roku publikował m.in. na łamach tygodnika Świat. W życiu prywatnym Lec był dwukrotnie żonaty: z Elżbietą Rusiewicz miał córkę Małgorzatę i syna Jana, z drugiego małżeństwa z Krystyną Świętońską miał syna Wojciecha. Stanisław Jerzy Lec wydał wiele zbiorów utworów, ale najbardziej zasłynął swoimi aforyzmami, w których posługując się dowcipem, inteligentną grą słów, oryginalnym konceptem językowym i poetyckim w trafny sposób komentował rzeczywistość i współczesna zjawiska społeczne i polityczne. Tomy aforyzmów Myśli nieuczesane (1957) i Myśli nieuczesane nowe (1964) były przekładane na kilkanaście języków. Lec był wielokrotnie honorowany odznaczeniami wojskowymi oraz Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za osiągnięcia na polu kultury i sztuki. Zmarł 7 maja 1966 roku w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Źródło: PSB