Legalizacja

Maria Rutkowska-Mierzejewska, ps. „Janka”, była w latach 1941-1944 kierowniczką sekretariatu Tajnych Wojskowych Zakładów Wydawniczych (TWZW), którym przez cały okres okupacji szefował jej brat Jerzy Rutkowski, ps. „Michał Kmita”.

Tekst opowiada o działalności komórki legalizacyjnej, fabrykującej dokumenty na potrzeby początkowo tylko TWZW, a potem także na zlecenie Biura Informacji i Propagandy. Komórka zaczęła swą pracę w styczniu 1942 r, ale sporadyczne fabrykowanie dokumentów na doraźne potrzeby ZWZW miało miejsce już wcześniej, gdy „Janka” była łączniczką. Zdobyte tam doświadczenie wykorzystała w wydzielonej latem 1942 r. specjalnie do tego celu komórce legalizacyjnej w oparciu o chemigrafię. Komórka wykonywała różnego rodzaju dokumenty (zaświadczenia pracy, arbeitskarty, K-karty, oraz przepustki kolejowe rozmaitego rodzaju dla kurierów i kolportażu, kartki żywnościowe, metryki, legitymacje EKD, kolejowe). Do tego celu wykorzystywała podrabiane blankiety, pieczęcie kauczukowe, podrabiano podpisy i sygnatury, a także charaktery pisma urzędników. Autorka dokładnie opisuje cały proces wykonywania zamówionego dokumentu, od zdobycia oryginału i wszelkich informacji dotyczących danego dokumentu, poprzez dokładne wykonanie wzoru (blankietu, pieczęci, podpisów, sygnatur, numerów i sposobu wypełniania), wypełnienie konkretnymi danymi, nadanie dokumentom odpowiedniego wyglądu (podniszczenie), aż po dostarczenie gotowego dokumentu i dołączenie instrukcji z niezbędnymi wiadomościami dla mającego się nim posługiwać. Dokumenty były wykonywane tylko na pisemne zamówienie szefa BIP lub TWZW. Praca wymagała niezwykłej staranności o dobrej organizacji. Niemcy byli bowiem bardzo czujni na punkcie autentyczności dokumentów i dokładnie je sprawdzali, często zmieniali też blankiety, co dodatkowo utrudniało pracę fałszerzy. Przez cały czas działania komórki nie było, żadnych sygnałów o zakwestionowaniu podrobionych przez nią dokumentów. Jesienią 1943 r. do „Janki” dołączyła druga pracownica, „Krystyna” (Maria Stefanowska),  a stale współpracował z nimi „Gucio” (Czesław Gutowski) oraz drukarnie W-5 (chemigrafia) i W-6 (litografia). Wyposażenie komórki składało się z maszyny do pisania, różnobarwne tusze, atramenty, ołówki i pióra oraz spinacza biurowego i maszyny własnego pomysłu do kółkowania K-kart – całość mieściła się w niewielkiej skrytce podłogowej w mieszkaniu „Janki”.