publikacje

Wróć do listy

Życiorys Jadwigi Urbanowicz

Pochodząca z terenów dzisiejszej Białorusi Jadwiga Urbanowicz jako trzynastolatka razem z rodziną została wywieziona w 1940 r. na Syberię, gdzie przebywała m.in. w posiołku Krywoje (okolice Archangielska), a następnie w sowchozie Tałowka (obw. saratowski). Udziałem autorki była przymusowa ciężka praca fizyczna przy wyrębie tajgi i życie w bardzo trudnych warunkach. W marcu 1946 r. rodzina wróciła do Polski, na Dolny Śląsk. W 1965 r. zamieszkała z mężem Franciszkiem Urbanowiczem w Górze Śląskiej. Do 1986 r. pracowała w gospodarstwie rolnym.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z lat dziecinnych

Jerzy Andrzej Nowacki opowiada kilka epizodów z dzieciństwa, które przeżył w ZSRR i potem podążając szlakiem Armii Andersa do Anglii. Został wywieziony z matką do Archangielska w lutym 1940 r., miał dziesięć miesięcy. Z samego pobytu w ZSRR niewiele pamięta: chorobę matki oraz wyjazd z Rosji pociągiem na początku 1942 r. W czasie tej podróży matka wysiadła z wagonu, by stanąć w kolejce po jedzenie, zostawiając go śpiącego w pojeździe. W międzyczasie pociąg ruszył. Matka goniła go innymi przez trzy kolejne dni. Małym zaopiekowali się w tym czasie polscy żołnierze.

publikacje

Wróć do listy

19. Janina Nowacka z domu Leśkiewicz (7 lipca 1907 – 5 maja 1956)

Jest to życiorys Janiny Nowackiej z domu Leśkiewicz i jej męża Stanisława, napisany przez osobę spowinowaconą z Janiną poprzez matkę jej męża. Zgodnie z nim Janina Leśkiewicz urodziła się w 1907 r. w Kobryniu w rodzinie inteligenckiej. W 1937 r. poślubiła Stanisława Nowackiego, syna doktora medycyny Ludomira Nowackiego i Wandy z Bagniewskich. Stanisław wraz ze starszym bratem Wacławem wstąpił do służby zawodowej w lotnictwie wojskowym. Gdy Wacław zginął w 1928 r. jako pilot, na prośbę rodziców Stanisław wystąpił z lotnictwa.

publikacje

Wróć do listy

Dzień...jeden z wielu.

Autorka opisuje jeden dzień swojej ciężkiej pracy w obozie pod Archangielskiem, na dalekiej północy Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Została tam wywieziona w lutym 1940 r. z dziesięciomiesięcznym synkiem, Jerzym. Jest to Boże Narodzenie, 25 grudnia 1940 r., a dla niej jest to zwykły dzień pracy. Jak co dzień, musi wstać o piątej rano, starając się nie zbudzić dziecka. Jest jeszcze ciemno, kiedy oporządza klacz (wychudłą szkapę o imieniu Groza), zaprzęga ją do sań i stawia się w lesie na stanowisku pracy. Jej zadaniem jest zwożenie ściętego drewna na miejsce zwałki.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Heleny Koćmil

Autorka opisuje losy swoje i swojej rodziny w czasie II wojny światowej. Urodziła się w 1911 r. w Sobiesękach k. Kalisza w rodzinie Mikołaja Kiełtyki. W latach 20. przenieśli się do Białowieży. Tam Helena wyszła za mąż za Mariana Koćmila. Oboje pracowali w tartaku Białowieża-Grudki: on jako księgowy, ona jako pomiarowa-ekspedytor. Dyrektorem tartaku był Roman Barancewicz, a po wejściu Rosjan – Białorusin, Aleksander Kożuro. Dzieci jeszcze nie mieli. W styczniu 1940 r. Helena została zatrzymana na stacji w Czerlonce pod zarzutem chęci wyjazdu do niemieckiej strefy okupacyjnej.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Haliny Juszczyk

Autorka opisuje losy swojej rodziny. Urodziła się w osadzie Niechniewicze (ziemia nowogródzka) w rodzinie byłego legionisty. Ojciec, Jan Kojder, urodził się w Łańcucie w 1896 r. Jako młody chłopak, nie kończąc szkoły handlowej, wstąpił do Legionów i przebył z nimi całą kampanię. Zdemobilizowany w randze chorążego, osiadł w Niechniewiczach, gdzie otrzymał działkę wojskową. Potem od jednego z osadników odkupił drugą działkę, w Adampolu.

publikacje

Wróć do listy

List Marii Gumińskiej do Archiwum Wschodniego

Korespondencja Marii Gumińskiej z Archiwum Wschodnim. Autorka opisuje losy swojego ojca, Jerzego Gołębskiego, który jako oficer Wojska Polskiego został wywieziony na Syberię. Powołując się na informację w „Tygodniku Powszechnym”, zawiadamia, że jej ojciec był jednym z tych, którzy nie dotarli do gen. Andersa.

publikacje

Wróć do listy

List Wandy Wiśniewskiej do Janusza Przewłockiego

List kierowany jest do Janusza Przewłockiego z Komisji Historycznej Związku Sybiraków. Autorka usprawiedliwia swoje opóźnienie w nadesłaniu wspomnień. Tłumaczy, że musiała uzupełnić pewne dane, których jej brakowało. Wyjaśnia, że miejsce jej pobytu w Archangielsku nazywało się po rosyjsku Nowy Jol. Otrzymała też z archiwum archangielskiego potwierdzenie swojego pobytu. Napisała do Kotłasu z prośbą o potwierdzenie zesłania jej rodziny i o wydanie zaświadczenia o zgonie matki. Przysłano jej jednak dokumenty z błędami w nazwiskach i nazwach miejscowości.

publikacje

Wróć do listy

Listy Reginy Majdańskiej do Janusza Przewłockiego

Dwa listy kierowane do Janusza Przewłockiego, dotyczące zsyłki na Syberię. Autorka odpowiada w nich na jego pytania. Pisze, że inni zesłańcy byli w większości deportowani całymi rodzinami. Podaje też nazwiska wielu z nich. Wspomina, że przebywali w posiołku Wodopad, w obł. Archangielska. Miejscowość ta została wymieniona w książce Deportacje i przemieszczenia ludności polskiej w głąb ZSRR 1939–1945, wydanej w 1989 r. w Warszawie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Depty

Autorka opisuje wojenne losy rodziny Kozłowskich, która przed II wojną światową mieszkała w miejscowości Krugiel, pow. Kowel, (ob. Ukraina, obw. wołyński). W jednym domu mieszkało piętnaście osób, które bały się żołnierzy UPA, mordujących Polaków. 10 lutego 1940 r., w nocy przyszli Sowieci i przeprowadzili rewizję w całym domu, szukając broni. Rodzina została zesłana do Archangielska. Tam zamknięto ich w baraku, otoczonym drutem kolczastym. Pewien starszy pan powiedział im, że zostaną utopieni podobnie, jak wcześniej polscy żołnierze (rozbierano ich do naga i wpychano w przerębel).

Strony