Portrety czytelników zbiorów muzycznych Biblioteki Narodowej 1947–1977

Maria Prokopowicz opisuje funkcjonowanie działu Zbiorów Muzycznych Biblioteki Narodowej w latach 1947–1977. Autorka skupia uwagę na zasobach bibliotecznych, które zostały niemal kompletnie zniszczone w czasie II wojny światowej i z wielkim trudem były odtwarzane przez pracowników tej instytucji, a także przez czytelników i darczyńców, którzy też wnieśli swój wkład w rozwój Biblioteki.              

Prokopowicz pisze również o swoich odczuciach i marzeniach związanych z pracą bibliotekarki i opiekunki rękopisów nutowych. Ma ona wiele pomysłów dotyczących katalogowania nut, jest spragniona dalszej wiedzy na ten temat i chce jak najwięcej pracować. Autorka wierzy, że profesjonalnie uporządkowane zbiory mogą stać się nie tylko zaczątkiem ważnej i przemyślanej kolekcji, z której korzystać będą badacze z całego świata, lecz także punktem wyjścia do odbudowy życia muzycznego w powojennej Polsce. Jej zapiski wypełnia pasja, której nie tłumi skomplikowana sytuacja muzeów i instytucji kultury w odbudowującym się z gruzów kraju.

Podejście Prokopowicz do czytelników nie jest – jej zdaniem – standardowym zachowaniem bibliotekarki, o czym wielokrotnie wspomina. W dziale Zbiorów Muzycznych pojawiali się nie tylko naukowcy (np. dr Alina Nowak-Romanowicz, Tadeusz Ochlewski, założyciel Państwowego Wydawnictwa Muzycznego, czy Janusz Neumann, kierownik Biblioteki Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego), ale także muzycy i wykonawcy poszukujący w partyturach wskazówek, jak grać. Dlatego zachowanie ciszy nie zawsze było możliwe – użytkownicy biblioteki taktowali i nucili, co budziło oburzenie innych bibliotekarzy. Autorka traktowała takie zachowanie czytelników życzliwie i wyrozumiale, choć nie pozwalała na każde swobodne zachowanie. Pewnego dnia bibliotekę odwiedził słynny tancerz, Aleksander Sobiszewski, który przy przewracaniu kart ślinił palce. Prokopowicz najpierw go upomniała, że niewłaściwie traktuje stary rękopis, a potem, gdy jej uwagi nie odniosły skutku, przyniosła mu miskę z wodą. Bibliotekę regularnie odwiedzał prof. Hieronim Feicht, badacz muzyki polskiego średniowiecza, znany ze swoich potyczek konferencyjnych z badaczami niemieckimi, którzy podważali pochodzenie polskich melodii. Jedną z najbarwniejszych czytelniczek była Mira Zimińska-Sygietyńska, gwiazda teatru Qui-pro-quo, dyrektorka „Mazowsza”. Artystka była bibliofilką i uwielbiała dawne rękopisy, dlatego nawiązała z bibliotekarką dobry kontakt. Relacja między tymi kobietami oparta była na wspólnym zamiłowaniu i intelektualnym pokrewieństwie, co następnie zaowocowało ściślejszą współpracą.

Autorka wspomina cenne rękopisy nutowe, które powróciły po wojnie do Biblioteki Narodowej, np. autograf 24 Preludiów Fryderyka Chopina oraz kilka autografów Józefa Elsnera, które Niemcy wywieźli podczas wojny do Krakowa. Oprócz codziennych zajęć Prokopowicz odbywała liczne podróże służbowe, aby pozyskać kolejne rękopisy. W Sandomierzu dotarła do jednego z najstarszych zabytków polskiej muzyki – utworów Mikołaja z Radomia.

Autorka przywołuje zrealizowaną przez siebie w 1956 r. wystawę z okazji dwusetnych urodzin Wolfganga Amadeusza Mozarta, która okazała się udanym przedsięwzięciem, chwalonym przez Władysława Hordyńskiego, kierownika działu muzycznego Biblioteki Jagiellońskiej. Bibliotekarka wymieniała się z Hordyńskim  dubletami, a oba działy muzyczne wypożyczały sobie zbiory. Nawiązanie tej współpracy wcale nie było łatwe, ze względu na – jak przekonuje Prokopowicz – trudny charakter krakowskiego bibliotekarza.