Janina Zacharewicz-Dyczewska

Autorka opowiada o losach swojej rodziny podczas II wojny światowej.

Mieszkała z mężem w Suwałkach od początku lat 30-tych. Mąż, Walerian Zacharewicz, pracował jako urzędnik państwowy (sekretarz w komendzie policji w Suwałkach), ona prowadziła dom. W 1939 r. mąż został powołany do wojska, a ją z synem, Mirosławem (ur. 1933 r.), ewakuowano do Wołkowyska. Pod koniec miesiąca wróciła z synem do matki, do Augustowa. Mąż, wracając po rozwiązaniu jego oddziału z Grodna do domu, został aresztowany 30.10.1939 r. w Augustowie. Od tego czasu nic o nim nie słyszała. Pół roku później wywieziono żonę wraz z synem i rodzicami w głąb Rosji (13.04.1940 r.). Znaleźli się w kazachstańskiej wsi Aleksandrowka, Lenińskij rejon. Ojciec zmarł zaraz po przyjeździe. Matka podczas podróży uległa wypadkowi – miła złamaną rękę i ranną głowę. Ręka krzywo się zrosła, bo nie była nastawiona.

Na miejscu sami musieli sobie szukać mieszkania. Tamtejsze domy to były lepianki. Wzięła ich do siebie listonoszka. Spali na podłodze. Aby utrzymać się przy życiu, sprzedawali ubrania. Czasem dostawali coś do zjedzenia od tubylców. Janina poszła do pracy w kołchozie, do podlewania tytoniu. Syn uczył się w rosyjskiej szkole. Czytać po polsku uczyła go matka. Zimą dorabiała chałupniczo w spółdzielni trykotarskiej. Otrzymywała za to mąkę. Od pracy tej straciła wzrok. Później cała rodzina przeniosła się do Jawlenki, gdzie pozostali aż do powrotu do Polski, co nastąpiło w czerwcu 1946 r. W 1950 r. została aresztowana i skazana na 6 miesięcy więzienia za rozpowszechnianie nieprawdy o złych warunkach materialnych w ZSRR. Podczas przesłuchań była bita.