publikacje

Wróć do listy

1905 rok w Jekaterynodarze

Puganowa spisuje wspomnienia po dwudziestu latach. Podczas rewolucji 1905 r. miała niespełna czternaście lat i mieszkała w Krasnodarze (wówczas Jekaterynodar) – na terenie obw. kubańskiego. Do 1867 r. mieścił się tam zarząd Czarnomorskiego Wojska Kozackiego. Po rewolucji lutowej 1917 r. było to centrum monarchistycznego kozactwa i siedziba Rady Kubańskiej.

W dokumencie czytamy, że czasy rewolucji były ciężkie i niespokojne. We wszystkich robotniczych domach mówiono półgłosem i trzymano zamknięte okiennice. Rewolucja rozprzestrzeniała się falami, a miejscowy kozacki ataman dokonywał samosądów. Mimo dystansu czasowego wspomnienie pisane jest w czasie teraźniejszym. Po krótkim wprowadzeniu następuje dynamiczna narracja, w której Puganowa opisuje wydarzenia jednego dnia (9 grudnia 1905 r.). Z opisu możemy wnioskować, że brat autorki był związany z ruchem rewolucjonistów: „Matka narzuciwszy chustę na głowę, mówiła: «Uważaj, ja pójdę, a ty zostań w domu. Ktokolwiek przyjdzie – nic nikomu nie mów. Mów, że nie wiesz, gdzie brat i nic nie widziałaś»”. Puganowa ukryta w mieszkaniu słyszałała padające na zewnątrz strzały. Wkrótce do domu wpadła jej matka, wraz z zapłakaną sąsiadką. Z ich urywanego dialogu wynikało, że mąż sąsiadki został aresztowany. Gdy obie kobiety znowu wybiegły na ulicę, Puganowa zignorowała zakaz matki i wybiegła w ślad za nimi. Następnie zostało opisane, jak na ulicy tłum robotników natarł na oddziały kozackie z żądaniem uwolnienia aresztowanych. Gdy kozacy oddali strzały ponad głowami tłumu, ktoś z robotniczej masy zaczął nawoływać, by wypuścić do przodu dzieci. Puganowa została wypchnięta na czoło tłumu. W ten sposób utworzono „żywy mur”, składający się z dzieci w wieku od dziesięciu do czternastu lat. Kozacy strzelali także do nich, mimo że ktoś z robotników krzyczał: „Bracia, strzelacie do swoich dzieci!”. Opis pozbawiony jest szczegółów, chwilami – chaotyczny: „Trzecia, czwarta salwa… Krew… Ranni”. Po rozejściu się tłumu na ulicę wkroczyła demonstracja, opłacona przez policmajstra Czernikowa, niosąca portret cara. Niepokoje nie ustawały: tej samej nocy podpalono i rozgrabiono sklep jubilerski oraz parę okolicznych żydowskich domów. Autorka wspomina, że dom Żyda Rochlina płonął całą noc, a straż pożarna nawet nie próbowała go gasić, pilnowała jedynie, by sąsiednie budynki nie zajęły się ogniem.  Dalej Puganowa wspomina, że wzięła udział w zbiórkach pieniędzy, urządzanych co noc przez dzieci i żony robotników, na potrzeby rodzin aresztowanych. W zbiórkach uczestniczyły także sześcio- i siedmioletnie dzieci, które powtarzały, że zbierają nie dla kozaków, ale dla tych, którzy są przez nich bici. Autorka opisuje też kilka innych wydarzeń z tego okresu, m.in. sprawę Saszy Morozowa, który stojąc w oknie, zastrzelił dwóch kozaków, za co został stracony już następnego dnia. Jego nazwisko było symbolem oporu przed wiele miesięcy.

Autorka kończy szkic wspomnieniowy stwierdzeniem, że ona, podobnie jak inne dzieci robotników, zamiast uczyć się alfabetu w szkołach, od najmłodszych lat musiała pracować. Puganowa wyraźnie podkreśla to przeżycie pokoleniowe w finalnym zdaniu: „A teraz my, po przejściu surowej szkoły walki, po latach spędzonych w więzieniach, po torturach i sądach wiemy, że byliśmy forpocztą przemian, kiedy nasi ojcowie–robotnicy wystawili nas przed murem uzbrojonych kozaków”.

Autor/Autorka: 
Inny tytuł: 
1905 год в Екатеринодаре
Miejsce powstania: 
Moskwa
Opis fizyczny: 
[2] k.
Postać: 
inne
Technika zapisu: 
maszynopis
Język: 
Rosyjski (terroryści)
Dostępność: 
dostępny mikrofilm
Data powstania: 
1925
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
f. 1337 op. 1 jed. chr. 216
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Data dzienna: 
9 gru 1925
Główne tematy: 
rozruchy uliczne, starcia robotników z kozakami, podpalenia i grabieże, zbiórki na aresztowanych, rewolucja
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
1905
Nośnik informacji: 
papier
mikrofilm
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia