1 Samodzielny Batalion Kobiecy im. E. Plater

Stanisława Drzewiecka podaje przyczyny zgłaszania się do wojska [chodzi o 1 Dywizję im. Kościuszki] kobiet – między innymi powodowało nimi pragnienie jak najszybszego znalezienia się w wolnej Polsce. Podkreśla zróżnicowanie ochotniczek: wiek, wykształcenie, warunki fizyczne. Istotną kwestią były nastroje, z jakimi przybyły – od entuzjazmu dla polskiego munduru po nieufność i dręczące wątpliwości [u tych, które zostawiły swoje rodziny w dalekich rejonach ZSRR.

Opisuje proces formowania batalionu kobiecego, który początkowo był jednostką bojową. W związku z tym ochotniczki przeszły intensywne szkolenie. Był duży liczebnie; uzbrojony w pistolety masz., moździerze i rusznice ppanc. Jako samodzielna jednostka zdolny był do jednorazowego, krótkotrwałego wysiłku. Podczas przygotowywania do walk postanowiono, że poza kompanią fizylierek, batalion będzie pełnił służbę pomocniczą. Autorka przedstawia trudności okresu szkolenia: brak kadry oficerskiej, wyszkolonych podoficerów, polskich podręczników oraz braki w umundurowaniu. Informuje, że początkowo dowódcami byli mężczyźni gdyż batalion nie posiadał jeszcze wykwalifikowanej kadry kobiecej. Podaje skład batalionu w okresie organizacyjnym [ 2 plutony szkoły podoficerskiej, 5 plut. Fizylierek, plut łączności oraz sanitarnego i administracyjnego – 690 żołnierzy.

Opisuje uroczystość złożenia przysięgi żołnierskiej, która odbyła się 15 lipca. Platerówki były przygotowywane do udziału w defiladzie przez ppor. Maca, który 14 07 wieczorem mógł wyłącznie szeptać.

Autorka zwraca uwagę na fakt, że szkolenie było bardzo ciężkie dla kobiet, które często nie mogły sprostać oczekiwaniom dowódców - sam trening był trudny, natomiast ćwiczenie z ekwipunkiem był bardzo wymagający. Wiele drobnych i nieprzyzwyczajonych do wysiłku fizycznego nie podołało dlatego zrezygnowano z formowania batalionu jako jednostki bojowej.  

Zdaje relację z uczestnictwa 1 samodzielnej kompanii fizylierek pod Lenino - wyruszają na front 1 09 1943, wraz 1 DP wzbudzając zazdrość pozostających w obozie żołnierek i żołnierzy. W bitwie nie wzięły udziału. Fizylierki zostały przydzielone do ochrony wydziału operacyjnego sztabu; część  z nich pełniła służbę wartowniczą przy jednostkach sztabu dywizji; inne wynosiły rannych z pola bitwy i udzielały im pierwszej pomocy; żadna z ośmiu kobiet zajmujących się nie została poszkodowana. Autorka przytacza obszerną relację kapral  Mańkowskiej odznaczonej Krzyżem Walecznych, która 12 10 1943 opatrywała rannych żołnierzy: przedstawia przebieg walk 13 10: „Żadne pióro nie jest w stanie oddać tego co się działo 13. 10. 1943 r. pod wsią Lenino”. Mańkowska ukazuje apokaliptyczną wizję wydarzeń i podkreśla, że ona i 8 innych dziewcząt z jej plutonu spędziły 2 doby na pierwszej linii bez żadnych strat.

Odnotowuje, co się działo w chwilach odpoczynku np.  szły nad rzekę, gdzie od kobiet radzieckich dostawały maliny, które po latach spędzonych w Kazachstanie przypominały im Polskę

Relacja Stanisławy Drzewieckiej jest bardzo rzeczowa. Autorka trzyma się faktów. Daje przypisy cytowanych źródeł z zasobów Centralnego Archiwum Wojskowego. Czasem powołuje się na wspomnienia osobiste. W tekst wplata anegdoty np o tym, że surowa wartowniczka potrafiła przez kilka godzin przetrzymać na ziemi śmiałka, który chciał przedostać się do obozu nie znając hasła nawet jeśli był jej znany czy też jak to fizylierki delektowały się pod Lenino kapustą z kiełbasą, w której było dużo piachu - kucharz został przysypany ziemią podczas wybuchu bomby