publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Antoniny Górskiej (zeszyt 8)

W kolejnej części pamiętnika Antonina Górska opisuje wydarzenia z życia rodziny i znajomych, wspomina o ślubach i pogrzebach, a także o swojej teściowej, z którą miała dobrą relację. Nie zgadzały w jednej kwestii, Maria Górska z Łubieńskich, jak pisze autorka, „bardzo nie lubiła, gdy ludzie prości wychodzili ze swego środowiska, pchali się wyżej”. Natomiast autorka uważała, że ambitne zamiary są rzeczą słuszną i naturalną. Przywołuje proces formowania się „stanu średniego” we Francji, przekonana, że jest on siłą kraju.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Szafran

Chaja Szafran opisuje wojenne wydarzenia w Sandomierzu, przypomina m.in., że w mieście długo nie tworzono getta. Kiedy powstało getto, ludność żydowska miała negatywny stosunek do Judenratu i policji żydowskiej. Autorka została wywieziona z Sandomierza do Starachowic (pracowała w fabryce amunicji), następnie do Auschwitz (1944). Szła w marszu ewakuacyjnym do Ravensbrück, stamtąd trafiła do obozu w Neustadt, gdzie doczekała wyzwolenia. Szafran wspomina o denuncjacjach, wymienia nazwiska znajomych osób wydanych przez Polaków i rozstrzelanych.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Bruchy Sznajer

Brucha Sznajer informuje o licznych akcjach likwidacyjnych przeprowadzonych w chełmińskim getcie. Podaje daty i liczbę zabitych, wspomina też, że Żydzi byli wysyłani do obozu zagłady w Bełżcu. Autorka  uciekła z getta i ukrywała się po „stronie aryjskiej”. Jej rodzice, siostry i szwagier zginęli. Potem przebywała w obozie pracy przymusowej w Dreźnie, miała tzw. aryjskie papiery (przybrała imię/nazwisko: Maria Kozioł).

 

publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik

Zachowany dziennik Marii Dłuskiej z lat 1920–1921 nie był pierwszym tego rodzaju notatnikiem autorki – w pierwszej datowanej notatce z 28 marca 1920 roku wspomina, że nałóg spisywania myśli właśnie nad nią zwyciężył. Do pisania wraca więc w okresie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim. Notowania nieregularne, od początku 1921 roku głównie własne wiersze, m.in. Hypnotyzer, W teatrze, Kobold.

publikacje

Wróć do listy

Dziennik Marceliny Kulikowskiej z lat 1897–1910

Pierwszy wpis z 18/30 czerwca 1897, Piotrówka. Tak jak w poprzednich zeszytach obok datacji znajduje się oznaczenie miejsca, w którym autorka przebywała. Kontynuacja dziennika pod względem treściowym i gatunkowym – takim sam układ notowań, choć zapiski w większości niefaktograficzne, bezczasowe, a autorka zdaje się niemal wyabstrahowana ze swojego środowiska, codziennych i zawodowych czynności (silniejsze osadzenie w rzeczywistości widoczne w notatkach z dwóch-trzech lat przed śmiercią).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chany Grinberg

Chana Grinberg opisuje przesiedlenia okolicznej ludności żydowskiej do Kozienic. Przypomina, że przed wojną nie chodziła jeszcze do szkoły, a podczas okupacji niemieckiej wędrowała po wsiach i prosiła o jedzenie. Polska rodzina nauczyła ją pacierza i poradziła, aby ukryła się na wsi. Grinberg odwiedza rodziców w kozienieckim getcie, gdzie zastała tylko jedną ze swoich sióstr, która opowiadziała jej o śmierci ojca i matki i trzeciej siostry. Autorka znalazła pracę w gospodarstwie, przyznaje się, że jest Żydówką, ale gospodyni zabrania jej o tym mówić komukolwiek i zatrzymuje u siebie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zewijah Rosenbusch

Relacja bez daty dziennej, zapewne powstała na przełomie 1945 i 1946 roku. Dotyczy wydarzeń z 1940 roku.

Autorka skoncentrowała się na opisaniu aresztowania jej ojca oraz na tym, co wiedziała o losach. Opisała, że 9 maja 1940 roku do mieszkania, w którym mieszkała z rodzicami, przyszli gestapowcy. Zapowiadali, że aresztują ludzi z planem przesłuchania ich i późniejszego wypuszczenia. Poza ojcem Autorki aresztowali także profesora Hersteina, mieszkającego po sąsiedzku.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Berty Lichtig o majątku Berdechów i volksdeutschu Baumbergerze

Berta Lichtig opisuje los grupy Żydów pracujących w majątku Berdechów nieopodal Mielca. Zarządcą był miejscowy leśniczy i volksdeutsch Baumberger. Jego żona zmarła w czasie wojny – była Polką, „porządną osobą”, ale mąż „źle się z nią obchodził”. Baumberger bił gumową pałką, batem lub drągiem tych żydowskich robotników, którzy, jego zdaniem, pracowali zbyt opieszale. Zdarzało się, że znęcał się nad Żydami i Żydówkami w obecności swojej kochanki, która „siedziała w powozie i zaśmiewała się”. Autorka przypomina także próbę ucieczki podjętą przez Żydów.

publikacje

Wróć do listy

Dziennik

Dziennik osobisty Heleny Windakiewiczowej pochodzi z lat 1910–1943. Wpisy są nieregularne (1910–1916, 1922, 1926, 1933, 1943). Zgodnie ze wstępną notatką diarystki, dziennik ten miał być rejestrem spraw prywatnych autorki i jej męża, Stanisława Windakiewicza, profesora historii literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na podstawie tej pierwszej uwagi można wnioskować, że do tej pory Windakiewiczowa nie prowadziła – w okresie małżeńskim – podobnego notowania. Nie wskazuje jednak na to dołączona do dziennika oddzielna kartka z datacją: 4 lipca 1901, pisana w Dobczycach.

publikacje

Wróć do listy

[List Melanii Parczewskiej do Michała Hórnika]

List rozpoczyna się od informacji o śmierci pana Smolera, działacza społecznego na rzecz Łużyc. Autorka ubolewa z powodu odejścia tego zasłużonego człowieka, podkreślając jego niezachwianą wiarę w pomyślną przyszłość Łużyc i Łużyczan. Pisze także o żalu, w jakim pogrążyła się wdowa po Smolerze. Wiele miejsca w liście poświęciła konwencjonalnym opisom żałoby i cierpienia odczuwanego po śmierci bliskich lub cenionych osób, a także umieściła prośby o modlitwy za duszę działacza.

Strony