publikacje

Wróć do listy

Relacja Berty Rachmil

Berta Rachmil została wywieziona z getta w Szawlach do obozu pracy Stutthof (Sztutowo) latem 1944 r. Opisała akcję likwidacyjną osób niezdolnych do pracy – starszych i chorych więźniów. W grupie liczącej tysiąc więźniarek trafiła następnie do podobozu Stutthof w Melken (Małki, k. Brodnicy) w listopadzie 1944 r. Przebywała tam do stycznia 1945. W czasie ewakuacji obozu próbowała uciec. W zakończeniu relacji krótko informuje o obozie pracy przymusowej w Pruszczu Gdańskim. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lei Romanowskiej

Leja Romanowska opisuje utworzenie getta w Łachwie w okresie Wielkanocy 1942 r. Niedługo później w getcie powstała młodzieżowa organizacja samoobrony. Jej celem była walka z Niemcami i próba skontaktowania się z partyzantką działającą nad rzeką Prypeć. W relacji znalazł się tekst przysięgi członków samoobrony. W czasie akcji likwidacyjnej członkowie/członkinie organizacji podpalili budynek Judenratu i uciekli z getta do lasu (ok. sześciuset osób). Zbiegowie napotkali partyzantów radzieckich i kilkunastu z nich mogło się przyłączyć do oddziału im. Kirowa.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Etki Żółtak

Etka Żółtak opisuje ucieczkę z getta w Czyżewie do wsi Helenów. Przez dwa miesiące ukrywała się „za podwójną ścianą”, a potem w pobliskich lasach. Próbowała przedostać się do Warszawy, ostatecznie w Czyżewie zatrudniła się „u Niemca”. Opuściła miejscowość po rozpoznaniu jej pochodzenia przez jednego z policjantów. Najobszerniejszy fragment dotyczy okresu, który autorka spędziła z pięćdziesięcioosobowym oddziałem żydowskich partyzantów (uciekinierów z transportów) w okolicach Siemiatycz.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Morewskiej

Chaja Morewska opisała akcje likwidacyjne ludności żydowskiej przeprowadzane przez Niemców i policję litewską w kwietniu 1941 r. w Wilnie, m.in. aresztowania „komsomolców i sowieckich aktywistów”. W 1943 r. w getcie zaczęły się „fałszywe wywózki”, tzn. ogłoszono możliwość wyjazdu do getta w Kownie, w którym znajdowała się część Żydów pochodzących z Wilna. Poinformowano, że kowieńskie getto nie było przeludnione i panowały w nim lepsze warunki niż w Wilnie. Najczęściej zgłaszali się młodzi ludzie, których rodzice trafili do Kowna.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z więzienia w Chełmie, na Zamku w Lublinie i obozu w Ravensbrück w latach 1940–1945

Na zasób składają się wspomnienia Stanisławy Bielawskiej, więźniarki niemieckich obozów koncentracyjnych w latach 1940–1945, na której przeprowadzono eksperymenty medyczne. Autorka opisuje zbrodnie nazistowskie i przedstawia cierpienia więzionych Polek, które zachowywały się bohatersko.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Henryki Knap

Henryka Knap opisuje wysiedlenia Żydów holenderskich w kwietniu 1941 r. Wspomina o aresztowaniu narzeczonego w lutym. Knap ukrywała się (wraz z krewnymi) przez dwadzieścia jeden miesięcy u chłopa w okolicach Rotterdamu. Została zatrzymana w 1944 r., po przesłuchaniach wywieziono ją do obozu w Westerbrok, a następnie do Auschwitz-Birkenau. Autorka chorowała z powodu wyczerpującej pracy i niedożywienia. Po wyjściu z obozowego szpitala pracowała w szwalni. W styczniu 1945 r. znowu znalazła się w szpitalu i nie była ewakuowana. Doczekała wyzwolenia w Birkenau. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Berty Very

Berta Vera opisuje zajęcie Beregova przez Niemców (marzec 1944) i wprowadzenie ustaw antyżydowskich: noszenie łat, kontrybucje, wyrzucanie z domów, godziny policyjne ( „od 11 do 6 wolno było wychodzić na ulice”). Kolejne fragmenty zostały opatrzone datami. Kwiecień 1944 – utworzenie getta. Maj 1944 – autorkę wywieziono do Auschwitz. Mieszkała w baraku wraz z Węgierkami, Czeszkami i Rumunkami. Potem została przeniesiona do Birkenau, gdzie przebywała przez trzy miesiące. Wspomina, że na jednej pryczy spało około czternastu kobiet. Zachorowała na szkarlatynę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Joanny Ringel

Relacja Joanny Ringel została podzielona na trzy części. W pierwszej opisuje wyzwolenie obozu w Auschersleben przez wojska amerykańskie w kwietniu 1945 r. Autorka wspomina o opiece lekarskiej, jedzeniu i transporcie wycieńczonych i chorych więźniów. W części drugiej opowiada o obozach, w których przebywała: Płaszów, obóz na terenie krakowskiej fabryki Kabel, Bergen-Belsen i Auschersleben. Na terenie fabryki szmuglowano żywność i z tego powodu (a także prób ucieczki) karano śmiercią. Najdłuższą część trzecią Ringel poświęciła Bergen-Belsen i Auschersleben.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Epsztejn

Estera Epsztejn opisuje getto w Łodzi i kolonię rolniczą w dzielnicy Marysin, którą zajmowała się jej organizacja syjonistyczna Djon Akiba. Działki zlikwidowano w marcu 1942 r. i autorka wróciła do getta, w którym nasilały się akcje likwidacyjne. Jej matka zmarła w lipcu 1942, a ojciec w zimie tego samego roku. W tym czasie podjęła decyzję o ukryciu dwunastoletniego brata na terenie Marysina, gdzie przebywała jej siostra. Na początku września 1942 r. w getcie trwała tzw. Wielka Szpera (z niem.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Berman

Helena Berman musiała opuścić mieszkanie w Krakowie i tułała się po podkrakowskich miejscowościach. Opisała likwidację getta w Proszowicach. Wróciła na krótko do Krakowa, w lutym 1943 r. została aresztowana wraz z mężem i synem. Oskarżono ich o działalność antyniemiecką i podrabianie dokumentów. Mąż zginął, a jej syn popełnił samobójstwo w więzieniu. Autorka trafiła do Auschwitz i szczegółowo przedstawiła warunki życia w obozie.

Strony