publikacje

Wróć do listy

Wyciąg z opisu działalności Konstancji z Klępińskich Jaworowskiej ps. „Jadwiga”

Konstancja Jaworowska urodziła się 11. Marca 1881 r. w Domanicach ziemi siedleckiej. Od 18. Roku życia związana była z tajną robotą oświatową w Warszawie, gdzie poznała Marię Burczyńską, ps. „Natalia”, od której otrzymała pierwszą literaturę socjalistyczną. Do PPS wstąpiła w 1901 r. W 1902 wyjeżdża do Siedlec, gdzie podejmuje współpracę z Adamem Bujno, ps. „Jerzy” i Bolesławem Bergerem, ps. „Jakub” vel „Wacław”. Prowadziła skład bibuły i części do ręcznej drukarenki oraz wykłady dla robotników. Po zdekonspirowaniu wróciła do Warszawy. Tam pracowała w technice partyjnej z „Julią” (późniejsza żona Hegmajera). Poznała wówczas „Annę” (Posnerowa), „Otto” (dr Nelken) i in. Posługiwała się pseudonimem „Jadwiga”. W końcu 1903 r. wysłana przez partię do Białegostoku do działalności organizacyjno-agitacyjnej. Następnie wróciła ponownie do Warszawy, by zająć się centralną techniką partyjną, początkowo z Marią Paszkowską, ps. „Gintra”, a po jej wsypaniu samodzielnie. Prowadziła także biuro centralne i działalność organizacyjno-agitacyjną. Była członkiem Warszawskiego Komitetu Robotniczego. W końcu 1904 zachorowała na zapalenie opłucnej i musiała wyjechać do Zakopanego. Do Warszawy wraca w sierpniu 1905. Miasto było wtedy opanowane przez tzw. „lewicę” PPS, zaś Jaworowska miała przekonania socjalistyczno-niepodległościowe. Gdy Piłsudski utworzył Centralny Wydział Bojowy, jej powierzono prowadzenie pierwszego biura bojowego i biura paszportowego. W listopadzie 1906 została aresztowana, siedziała 6 tygodni. Po rozłamie pracowała w PPS Frakcji Rewolucyjnej. W 1907 musiała wyjechać za kordon. Do Warszawy przyjechała ponownie 1910 r. Potem pracowała w Kruszynku, w szkole rolniczej. Zorganizowała wtedy Związek Chłopski, nielegalną organizację niepodległościową. Wydawała pismo „Chłopska sprawa”. Jeździła po wsiach i tłumaczyła chłopom konieczność walki zbrojnej z Rosją o Polskę. W tym czasie współpracowała z PPS Frakcją Rewolucyjną w Warszawie, którą prowadził Rajmund Jaworowski (za którego wyszła za mąż). Przed wojną należała do Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, reprezentując Związek Chłopski. Wysyłała do Krakowa wieśniaków z różnych stron kraju w celu przeszkolenia ich przez Związek Strzelecki i dokształcenia politycznego i społecznego. Wojna zastała ją w Krakowie, skąd wyruszyła do Warszawy z oddziałem „beków” (Bojowców). Posuwała się powoli, wykonując po drodze różne zadania. Gdy dotarła do Warszawy, zastała tam dezorientację i nastrój rusofilski. Wyjaśniła towarzyszom sytuację i prowadziła pracę niepodległościową: wydawała odezwy, organizowała zebrania, wydawała pierwsze numery pisma „Do czynu”, potem „Lud i Wolność”. Została wybrana do Centralnego Komitetu Robotniczego. W tym czasie współpracowała ze sztabem POW, przez jej ręce przechodził wywiad. Należała do Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych w Warszawie. Po wejściu Niemców do Warszawy zorganizowała biuro PPS. Gdy do Warszawy przyjechała „Ola” (Szczerbińska – późniejsza żona Piłsudskiego), pracowały razem. W październiku 1915 obie aresztowane przez Niemców, siedziały na Pawiaku, potem w Szczypiornie, a w końcu w Laoban (Lubań). Przesiedziała 13 miesięcy. Po odzyskaniu niepodległości prowadziła biuro OKR i agitacje w dzielnicach „Wola-Czysta” i „Powązki”. Była radną miejską przez 2 kadencje. Powołano ją do Komisji Odznaczeniowej przy Komitecie Krzyża i Medalu Niepodległości, w którym pracowała od jego początku do końca w 1938 r. Otrzymała odznaczenia: I Brygady „Za wierną służbę” i „Krzyż Niepodległości z Mieczami” za działalność socjalistyczno- niepodległościową.

Rękopis zawiera późniejsze dopiski, które mówią o śmierci męża w  kwietniu 1941 r. i córki po powstaniu w 1944 r. W kolejnym wspomina o swojej przynależności do PZPR, że na własną prośbę została skreślona z listy członków partii, ze względu na chorobę i zaawansowany wiek.
 

 

 

 

 

Autor/Autorka: 
Inny tytuł: 
[Autobiografia Konstancji Jaworowskiej]
Miejsce powstania: 
Warszawa
Opis fizyczny: 
rps. 10 k., luź.; 24 cm; mps. 4 k., luź., 35,5 cm
Postać: 
luźne kartki
Technika zapisu: 
maszynopis
rękopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
tak
Data powstania: 
Od 1939 do 1944
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
1427/330/I,t.1
Tytuł kolekcji: 
Akta Konstancji Jaworowskiej
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
biografia/życiorys