publikacje

Wróć do listy

Pamiętnik – Życie w PRL. Okres 1945-1949

Jest to opowieść o nauce w gimnazjum w pierwszych latach po wojnie. Pierwszy rok szkolny zaczął się na tamtych terenach w lutym 1945 r.

Autorka mieszkała z rodzicami we wsi  Słuszczyn w okolicy Solca nad Wisłą na Kielecczyźnie. Ojciec był nauczycielem. W domu była czwórka dorastających dzieci: Geniek (najstarszy), Krysia (18 lat), Irena (16 lat) i Basia (najmłodsza).  Trójka najstarszych dzieci zaczęła chodzić do gimnazjum w Solcu. Droga była daleka (8 km), dlatego przy gorszej pogodzie młodzież zostawała na noc na kwaterach w miasteczku. Było to gimnazjum z tradycjami.  Stylowe budynki szkolne, jeszcze z czasów carskich, ocalały z pożogi wojennej. Jedynie internat wymagał solidnego remontu. Większość kadry pedagogicznej wróciła po wojnie. Niektóre lekcje były prowadzone przez zakonników z sąsiadującego ze szkołą klasztoru. Klasy były koedukacyjne, bardzo liczne, po ok. 60 uczniów w różnym wieku, w zależności od stopnia wiadomości (tylko bogatsi mogli sobie pozwolić w czasie okupacji na wynajęcie profesora). Autorka, mając 16 lat znalazła się w II klasie. Przedział wiekowy jej kolegów z klasy był 13-19 lat. Później wprowadzono tzw. klasy semestralne, które skupiły uczniów starszych. Irena została w normalnej klasie, jej siostra (18 lat) poszła do klasy semestralnej. W szkole kwitło życie towarzyskie, pojawiły się nawet pierwsze młodzieńcze romanse. Nauczyciele byli lubiani i szanowani, cieszyli się zaufaniem uczniów. Wielkim autorytetem był dyrektor Gawęcki, który pilnował dyscypliny szkolnej. Autorka opisuje niektóre zwyczaje szkoły (np. poranny apel, rozpoczynany pieśnią „Kiedy ranne wstają zorze”, wspólne wymarsze na niedzielną mszę św.). Młodsze roczniki początkowo żyły w nieświadomości zachodzących w kraju zmian. Spokój zakłócił w maju 1945 r. pewien incydent. Oddział AK napadł nocą na posterunek MO, rozległy się strzały, po obu stronach były ofiary śmiertelne. W akcji zginął brat znajomej ze Słuszczyna (członek AK). Autorka zdała sobie wtedy sprawę, że wojna się jeszcze w Polsce nie skończyła. Również jej brat Geniek działał w AK. Cudem uniknął aresztowania, uciekł ostrzeżony przez woźnego gimnazjum. Wyjechał potem do Kielc, gdzie skończył gimnazjum im. Żeromskiego.

Przez wakacje Solec zmienił się nie do poznania – usunięto zniszczenia wojenne, poreperowano dachy, powstawiano okna. Otworzono również internat męski i żeński na ok. 200 osób. Irena z siostrami zamieszkały w nim. Trzeba było za niego płacić, ale otrzymały stypendium, które pokryło te koszty. W szkole zaczęły prężnie działać organizacje młodzieżowe, przede wszystkim ZHP. Młodzież zorganizowała także szkolny teatr. Wystawiano głównie klasykę, organizowano wieczorki recytatorskie.

W III klasie nie przyznano Irenie stypendium i musiała zmienić szkołę. Wziął ją pod swoją opiekę brat matki, Józef Kalinowski, który był dyrektorem gimnazjum w Opolu Lubelskim. Szkoła powstała tuż po wojnie i nie miała jeszcze właściwego zaplecza lokalowego. Lekcje odbywały się w różnych miejscach. Nie sprzyjało to wytworzeniu odpowiedniej atmosfery, której Irenie bardzo brakowało. Była jednak pełna podziwu dla poświęcenia i zaangażowania nauczycieli, którzy starali się otoczyć uczniów troskliwą opieką. Autorka podkreśla szacunek i kulturę, jakie obowiązywały w stosunkach między uczniami i nauczycielami. Gimnazjaliści cieszyli się też ogólnym poważaniem wśród mieszkańców miasteczka.

Z czasem do szkoły zaczęły wkraczać „socjalistyczne porządki”. W końcu 1948 r. ogłoszono religię przedmiotem nadobowiązkowym, skończyły się wspólne wyjścia na niedzielne msze. Ale niewiele to zmieniło w rzeczywistości – tylko jeden uczeń przestał chodzić na lekcje religii.

W 1949 r. odbyła się pierwsza matura w opolskim gimnazjum. Autorka opisuje swoje egzaminy, wspomina także o studniówce i balu maturalnym.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Warszawa
Opis fizyczny: 
rps., 17 s. luź.; ; 30 cm
Postać: 
luźne kartki
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
tak
Data powstania: 
1994
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
AO 262
Tytuł kolekcji: 
Archiwum Opozycji
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Data dzienna: 
29 mar 1994
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia