publikacje

Wróć do listy

Relacja Miriam Koryskiej

Miriam Koryska trafiła z wileńskiego getta do obozu pracy HKP („Hakape”). Przebywało tam ok. tysiąca więźniów. Obóz został zlikwidowany 2 lipca 1944 r. W tym czasie autorka ukrywała się z matką w schronie. Potem pomógł im Polak, Józef Cielecki. Umieścił je na strychu swojego domu, a kiedy zaczęło się bombardowanie Wilna, trafiły do schronu.

publikacje

Wróć do listy

Ludzie czy szakale?

Relacja rozpoczyna się od przytoczenia rozmowy Zofii Żarnowieckiej z mężem w czasie ich wyjazdu z Wilna na wieś. W trakcie dziesięciogodzinnej podróży opisuje mijanych ludzi – zarówno Żydów, jak i „panów świata”. Dojrzała w tłumie znajomą twarz – adwokata Szlosberga. Zastanawia się, czy można „nie myśleć o tym, co czeka pędzonych Żydów”. Stwierdza, że najwyraźniej „zwierzęcość Führera udzieliła się jego narodowi”: Niemcy są potworami, a wojna zniszczyła cienką warstwę kultury, ujawniając ich okrucieństwo. Wspomina Abramka, syna sąsiadki ze wsi, do której jedzie.

publikacje

Wróć do listy

Udział w pracy społecznej i narodowej Janiny Wrzesińskiej

Janina Wrzesińska należała do Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego (LKP PW) w Kielcach przez cały czas funkcjonowania tej organizacji, tj. w latach 1914–1921. Pracowała najpierw w sekcji intendentury, szyjąc i reperując bieliznę w schronisku dla Legionistów, a po zlikwidowaniu tej placówki w latach 1916–1917 – w sekcji szpitalnej, gdzie opiekowała się rannymi i chorymi. Pracowała także w sekcji opieki nad rodzinami Legionistów. W latach 1918–1919 wraz z innymi członkiniami LKP pełniła dyżury w utrzymywanej przez Ligę herbaciarni dla żołnierzy w koszarach przy ul.

publikacje

Wróć do listy

Warszawa moich wspomnień

„Warszawę pamiętam od najwcześniejszych lat mojego życia, to jest od ostatniej ćwierci wieku XIX. Urodziłam się wprawdzie i wychowałam w Krakowie, ale moi rodzice pochodzili, jak to się mówiło wówczas »z za kordonu« , a matka całą rodzinę (chociaż pochodzenia kresowego) miała w Warszawie i odwiedzała ją co roku wraz ze mną”. Autorka opisuje dziewiętnastowieczną Warszawę, lecz co chwila zestawia ją z Krakowem. Warszawa była idealna, była wzorem patriotyzmu, a Kraków nastawiony austriacko. Autorka swoją miłość do Warszawy zawdzięcza rodzicom – głównie matce.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Miriam Robinzon

Miriam Robinzon opisała akcje likwidacyjne w getcie wileńskim. W październiku 1941 r. zlikwidowano „małe getto”, a jego mieszkańców zamordowano w Ponarach. Prawdopodobnie w jej relacji chodziło także o akcje przeprowadzane na terenie „dużego getta”. Autorka przypomina o próbach zorganizowania ruchu oporu przez młodzież związaną z organizacjami bundowskimi. Nie udało się im przeprowadzić zaplanowanych działań. Tekst zamyka opis selekcji poprzedzającej egzekucję.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Beli Ajzykowicz

Bela Ajzykowicz opisała likwidację getta wileńskiego. Przekazała informacje dotyczące ofiar, deportacji, a także skoncentrowała się na emocjach towarzyszących tych wydarzeniom (strach, zagrożenie, rozłąka). Kolejna część relacji dotyczy obozów pracy na terenie dzisiejszej Estonii, w tym Azeri, Wiwikanji i Narwy. Ogólnie przedstawiła warunki życia i pracy. Autorka w 1939 r. miała osiem lat, w czasie likwidacji getta ok. dwunastu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fajgi Lewin

Fajga Lewin opisuje likwidację wileńskiego getta we wrześniu 1943 r. Autorka była deportowana do obozu pracy dla kobiet w Kaiserwald pod Rygą, potem wywieziona do ryskiego getto, następnie trafiła do obozu w Stutthof, a później do Bydgoszczy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Niusi Białoszer

Relacja powstała w roku 1945, obejmuje wybrane wydarzenia z wileńskiego getta z roku 1941.

Tekst otwierają informacje dotyczące zajęcia Wilna przez armię niemiecką. Autorka opisała konfiskaty żydowskich domów i sklepów, zrelacjonowała przypadki grabieży i dewastacji. Skupiła się na wprowadzaniu antyżydowskich praw, opisała pojawienie się zarządzenia nakazującego noszenie łat i nakładane na Żydów kontrybucje.

Pobieżnie zrelacjonowała nastroje panujące wśród wileńskich Żydów. Opisała pojawienie się informacji dotyczących planów założenia w mieście getta.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Morewskiej

Chaja Morewska opisała akcje likwidacyjne ludności żydowskiej przeprowadzane przez Niemców i policję litewską w kwietniu 1941 r. w Wilnie, m.in. aresztowania „komsomolców i sowieckich aktywistów”. W 1943 r. w getcie zaczęły się „fałszywe wywózki”, tzn. ogłoszono możliwość wyjazdu do getta w Kownie, w którym znajdowała się część Żydów pochodzących z Wilna. Poinformowano, że kowieńskie getto nie było przeludnione i panowały w nim lepsze warunki niż w Wilnie. Najczęściej zgłaszali się młodzi ludzie, których rodzice trafili do Kowna.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fajgi Dimentman

Fajga Dimentman opisuje przesiedlenie do getta wileńskiego i różne reakcje mieszkańców miasta, jedni złorzeczyli Żydom, a drudzy im współczuli. Niektórzy z wysiedlanych żegnali się z sąsiadami i znajomymi. Podczas nocnej akcji litewskiej policji w getcie (1941 r.) brutalnie wypędzono wszystkich Żydów na ulice i plądrowano ich domy. Autorka wraz z mężem zdołała się ukryć. Mąż przekupił Niemca, wręczając mu zegarek, i nie zostali wydani Litwinom.

Strony