Smoter, Stanisława

Urodziła się w Brzeżanach na Ukrainie. Po śmierci ojca, który był profesorem w gimnazjum, zamieszkała z bratem w Krakowie u dziadków. Tam kontynuowała naukę w prywatnym Żeńskim Seminarium Nauczycielskim im. Sebaldy Münnichowej, którego siedziba mieściła się wówczas przy ul. Karmelickiej, naprzeciw mieszkania dziadków autorki (wedle podań rodzinnych Sebalda Münnichowa była daleką krewną Stanisławy). Po kilku miesiącach powróciła do Lwowa, gdzie została przyjęta do żeńskiego państwowego seminarium nauczycielskiego, którego dyrektorem był wówczas Karol Nittman. W 1918 r., pomimo młodego wieku (w momencie starania się o zapis nie ukończyła szesnastu lat), została formalnie przyjęta w szeregi walczącej o Lwów Ochotniczej Ligii Kobiet – i to dzięki osobistej interwencji ppłk Aleksandry Zagórskiej. Po pierwszej przeprowadzonej i dowodzonej przez siebie akcji uzyskała stopień kaprala, następnie ukończyła szkołę podoficerską ze stopniem plutonowej-instruktora. Po ukończeniu szkoły – już jako podoficer – została wysłana do Stanisławowa i tam pełniła służbę wartowniczą. Po zakończeniu walk wróciła do Lwowa i do nauki, przygotowując się do matury w seminarium. Po maturze szybko rozpoczęła pracę jako nauczycielka w Kolnie. Tam też poznała przyszłego męża, z którym wzięła ślub, lecz bez miłości i entuzjazmu. Smoter bowiem wciąż kochała swą pierwszą, nieodwzajemnioną miłość, a ożenek w zasadzie zaplanowali wspólnie matka autorki i przyszły mąż. Po ślubie na krótko zamieszkała z mężem w Rzeszy Wielkiej k. Wilna, gdzie oboje pracowali w szkole. Równolegle z pracą nauczycielki Smoter rozpoczęła studia w Wilnie (historia), co wymusiło na małżonkach przeprowadzkę do miasta. Stanisława obroniła pracę magisterską pt. „Listy Lelewela do jego rodziny”. Szybko otrzymała propozycję zatrudnienia w seminarium nauczycielskim w Wilnie – jako nauczycielka historii i nauk pomocniczych. W  czasie II wojny światowej działała w konspiracji w Wilnie. W 1945 r. została aresztowana i skazana na 10 lat łagrów. Do Polski powróciła w 1956 r.