publikacje

Wróć do listy

Moje lwowskie wspomnienia

Dokument zawiera wspomnienia Eleonory Bogusz z dzieciństwa, które spędziła we Lwowie, wychowywana przez dziadków, z rzadka odwiedzając rodziców w rodzinnym Zabłotowie. Autorka opisuje swą rodzinę, spacery z dziadkiem, lwowski dom, w którym mieszkała – jego lokalizację, rozkład, wystrój czy nawet funkcje poszczególnych pokojów: „[…] na prawo był pokój babki, siedzącej przeważnie na ceratowej kanapie, bawiącej się czasem z dziećmi w domino. Wygrywający dostawał łyżeczkę miałkiego cukru”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Urleich

Anna Urleich przedstawia wydarzenia związane z pogromem ludności żydowskiej w 1941 r. w Złoczowie, dokonanym przez Niemców i Ukraińców. Wspomina, że przed wojną prawie połowę mieszkańców miasta (ogółem: piętnaście tys.) stanowili Żydzi. Wspomina o swoich emocjach: strachu, niepewności, poczuciu śmiertelnego zagrożenia. W zakończeniu informuje, że zamordowano ok. trzech tysięcy Żydów. Autorka uważała, że był to początek Zagłady. Wskutek pogromu straciła dwóch kuzynów, wujka i teścia. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Natalii Balickiej cz.4

Relacja obejmuje wydarzenia z lat 1939-1941.

Autorka rozpoczyna relację od informacji o wejściu wojsk Wehrmahtu do Kielc. Wspomina ona pustki na ulicach oraz to, że w tych pierwszych dniach na ulicach widać było tylko wojsko.

W dalszej części opisuje kolejne etapy tworzenia Judenratu i innych organów „samorządowych” dla ludności żydowskiej. Wspomina również brutalne elementy codzienności – upokorzenia, przemoc i tortury.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rywki Akierman

Relacja Rywki Akierman obejmuje wydarzenia z lat 1939-1940.

Autorka wspomina, że po rozpoczęciu II wojny światowej nasilała się przemoc wobec ludności żydowskiej. Żandarmi „wpadali do mieszkania i bili ogromnie kijami i garnkami. Szczególnie wybierali sobie dla tych wypadów wieczory piątkowe”. Podaje nazwiska dwóch niemieckich żołnierzy, którzy bili ludzi do nieprzytomności, a czasem też zabijali – stali się oni  „postrachem ludności żydowskiej Bychawy”.

Opisy Akierman są szczegółowe i drastyczne, jednak nie wspomina o swoich emocjach: strachu czy przerażeniu. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Pretzel

Janina Pretzel pracowała w warsztacie kuśnierskim, który został przeniesiony do obozu w Płaszowie. Autorka wspomina o brutalnym zachowaniu kierownika warsztatu Faklera i dodaje, że jego żona „była dobrą kobietą”, lecz „prawdopodobnie nie miała wpływu na męża”. 6 sierpnia 1944 r. została ewakuowana wraz z innymi więźniarkami do Auschwitz, a następnie w październiku do Weisskirchen (Weißkirchen-Kratzau / Bílý Kostel, ob. Czechy), gdzie pracowała w fabryce amunicji. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Żak

Przed utworzeniem krakowskiego getta Maria Żak została przesiedlona z rodzicami i bratem do Rabki. Tam mieszkał jej szwagier, lekarz. Wspomina, że początkowo życie nie było uciążliwie, co zmieniło się w 1941 r. Ludność żydowska była grabiona, zaczęły się masowe egzekucje i deportacje do obozu zagłady w Bełżcu. Straciła wtedy wielu członków rodziny, w tym również rodziców. Autorka opisała m.in.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Kazimiery Pregier

Kazimiera Pregier w czasie wybuchu wojny przebywała we Lwowie. Jej brat z rodziną ukrywał się w Warszawie po tzw. aryjskiej stronie. Pregierowa, posługując się „aryjskimi papierami”, wydostała się z lwowskiego getta, w Warszawie dołączył do niej mąż, który uciekł z transportu na Pawiak. Podczas powstania warszawskiego wraz z bratem i bratową opuściła dom na Bielanach i wszyscy znaleźli schronienie pod Warszawą. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Haliny Ingster

Halina Ingster pracowała w szopie w sosnowieckim getcie Po aresztowaniu w marcu 1943 r. została wywieziona najpierw do obozu przejściowego, a potem do obozu pracy w Gogolinie. Stamtąd w grupie ok. pięciuset kobiet trafiła do obozu w Gräben (Grabina).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ewy Borensztajn

Kiedy wybuchła wojna niemiecko-radziecka, Ewa Borensztajn mieszkała we Lwowie. W 1941 r. trafiła do getta, gdzie pracowała w zakładach Schwartza. Obawiając się o życie swojego dziecka, oddała je pod opiekę Polce, która zażądała więcej pieniędzy za milczenie. Borensztajn odebrała syna i chowała go podczas pracy. Szwagier polecił jej zaufane Polki w Warszawie (siostry Annę i Helenę Krajewskie), które za minimalną opłatę zaopiekowały się dzieckiem.

publikacje

Wróć do listy

Przeżycia w partyzantce

Estera Świerzewska opisuje getto w Mirze (ob. Białoruś), gdzie przebywała z matką. Uciekła stamtąd wraz z innymi, aby przyłączyć się do partyzantów. Oddziały nie były przychylne Żydom, z wyjątkiem jednostki, którą dowodził Józef Marchwiński, przedwojenny członek Komunistycznej Partii Polski, późniejszy mąż Świerzewskiej. Wśród jego ludzi było dużo Żydów, głównie z Nieświeża. Autorka opowiada o potyczkach i walkach toczonych w lasach. Informuje m.in., że polscy policjanci zastrzelili dwóch członków z ich grupy, ponieważ byli Żydami zbiegłymi z getta.

Strony