publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Heleny Koćmil

Autorka opisuje losy swoje i swojej rodziny w czasie II wojny światowej. Urodziła się w 1911 r. w Sobiesękach k. Kalisza w rodzinie Mikołaja Kiełtyki. W latach 20. przenieśli się do Białowieży. Tam Helena wyszła za mąż za Mariana Koćmila. Oboje pracowali w tartaku Białowieża-Grudki: on jako księgowy, ona jako pomiarowa-ekspedytor. Dyrektorem tartaku był Roman Barancewicz, a po wejściu Rosjan – Białorusin, Aleksander Kożuro. Dzieci jeszcze nie mieli. W styczniu 1940 r. Helena została zatrzymana na stacji w Czerlonce pod zarzutem chęci wyjazdu do niemieckiej strefy okupacyjnej. Była przetrzymywana kolejno: na stacji w Czerlonce (przez tydzień), w więzieniu w Białymstoku (do maja 1940 r.), w Twierdzy Brześć (od maja 1940 r. do stycznia 1941 r.). W grudniu 1940 r. bez sądu otrzymała wyrok pięciu lat karnych łagrów na wschodzie.

Najpierw przebywała w łagrze karnym w Birykulu na Syberii (od marca do września 1941 r.),  gdzie pracowała przy sianokosach i żniwach. Po amnestii została teoretycznie uwolniona, ale miała zakaz wyjazdu na stronę europejską. Cały czas poszukiwała męża, który po więzieniu w Białymstoku i Brześciu otrzymał wyrok 10 lat i został przewieziony do łagru Koniucha w okolicy Archangielska. Następnie wstąpił do Armii Andersa i przeszedł z nią szlak bojowy, walczył m.in. pod Monte Cassino. Barbara po amnestii znalazła się w Akmolińsku (obecnie Nur-Sułtan w Kazachstanie). Tam pracowała przy budowie kolei (od października 1941 r. do 1944 r.), a potem została przeniesiona do pracy w handlu (stołówka ORSU), gdzie pracowała do maja 1946 r. W czerwcu 1946 r. wróciła do Polski po 6,5 roku pobytu w ZSRR. Jej mąż wrócił z Anglii w 1947 r.

Autorka pisze również, jakie losy spotkały jej rodzinę, która została wywieziona transportem do ZSRR w końcu czerwca 1941 r. Oboje rodzice zmarli w 1944 r. w łagrze w okolicy Tomska. Jej siostra własnoręcznie kuła w lodzie i zamarzniętej ziemi groby dla nich. Potem została przewieziona razem z córką do Woroneża, gdzie dziewczynka zmarła w wieku 12 lat w maju 1945 r. Siostra wróciła do kraju w 1946 r., chora i niesłysząca. W tekście podane są także informacje na temat innych osób, które autorka spotkała na zesłaniu: Heleny Kaczmarek, Wandy Nowotarskiej, Stanisławy Smarzewskiej, Adama Barymgiercyga, Zofii Kitlińskiej.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Tomaszów Mazowiecki
Opis fizyczny: 
3+4 s. luź. ; fot. dokumenty ; 30 cm.
Postać: 
synkretyczna
Technika zapisu: 
maszynopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
tak
Data powstania: 
1990
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
AWII/700
Tytuł kolekcji: 
Archiwum Wschodnie
Uwagi: 
Tytuł nadany przez redakcję Archiwum Kobiet.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
okupacja sowiecka, warunki życia w łagrze, repatriacja
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1939 do 1947
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia