publikacje

Wróć do listy

Relacja Feli Kurztag

Fela Kurztag w 1943 r. została deportowana z getta w Sosnowcu do obozu pracy w Ludwigsdorfie (Ludwikowice Kłodzkie). Opisała warunki życia w obozie: głód, choroby i kary za najmniejsze przewinienia. Pracował w fabryce amunicji. Doczekała wyzwolenia przez Armię Czerwoną.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Stern

Estera Stern pominęła wcześniejszy okres okupacji i swój pobyt w sosnowieckim getcie, koncentrując się na wydarzeniach z 1943 r. W lutym została przewieziona z getta w Sosnowcu do obozu pracy Parschnitz k. Trutnova (ob. Czechy). Pracowała w fabryce włókienniczej w Trutnovie. W kilku zdaniach opisała warunki życia w obozie (choroby, głód).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Idy Leslau

Ida Leslau opisuje pokrótce lata przedwojenne, następnie swoją pracę w szopie krawieckim w będzińskim getcie (1941 r.). W lipcu 1943 trafiła do getta w Sosnowcu (Środula), gdzie przebywała jej rodzina. Latem rozpoczęła się tam akcja likwidacyjna. Na początku stycznia 1944 r. zdołała uciec z getta i znalazła schronienie u znajomej Polki (wraz z kilkoma innymi zbiegami). Kryjówkę mogła opuszczać między dziesiąta a pierwszą w nocy. Pod koniec okupacji atmosfera stawała się coraz bardziej napięta, dochodziły do niej wieści o denuncjacjach i zabijaniu Żydów. Ukrywała się po tzw.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Beller

Estera Beller opisuje przyjazd do getta w Sosnowcu. Po trzech miesiącach rozpoczęły się przesiedlenia i ciocia oddała ją do polskiej rodziny, która później porzuciła Esterę. Dziewczynka błąkała się po mieście, pomimo zakazów wchodzenia do pustych żydowskich domów, odwiedziła miejsce, gdzie wcześniej mieszkała. Zauważyła brak mebli, zniszczony piec i zerwane podłogi. Estera zgłosiła się na gestapo i powiedziała, że jej polskich rodziców wysiedlono, a ona została całkiem sama. Spędziła trzy doby w celi, a następnie ją przesłuchano.

publikacje

Wróć do listy

J. Bednarczyk do Żanny Kormanowej, 2.04.–14.04.1987

Dwa listy do Żanny Kormanowej

2 kwietnia 1987 r., autorka ponawia zaproszenie Kormanowej na spotkanie poświęcone pamięci Juliusza Rydygiera. Zobowiązała się zapewnić jej wygodny transport do Sosnowca i z powrotem – jechałaby samochodem z Wiesławem Rydygierem - synem Juliusza.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Frani Schönberg

Frania Schönberg opisuje wysiedlenia i deportacje w getcie w Sosnowcu 13 sierpnia 1942 r. Autorka przypomina o cierpieniu i strachu ludności żydowskiej: „Jestem ogłuszona, stoję i patrzę, pchana przez tłum ciekawych”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Joanny Siegman

Joanna Siegman opisuje przesiedlenie Żydów z Katowic do getta w Sosnowcu w 1940 r. i likwidację getta dwa lata później. Pokrótce przypomina o swoim pobycie w obozie pracy w Neustadt i bardziej szczegółowo o obozie w Grünberg, w którym była więziona od marca 1944 do stycznia 1945 r. Kobiety pracowały dwanaście godzin, a dzienne racje żywnościowe wynosiły 33 dkg chleba i ¾ litra zupy, dodatkowo 1 dkg masła lub 2 dkg margaryny. Po koniec stycznia 1945 r. do Grünberg trafiło ok. 2 tys. Żydówek z Auschwitz, a w lutym nastąpiła ewakuacja obozu w głąb III Rzeszy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Biny Miodownik

Bina Miodownik opisała wojenne losy swojej rodziny. Wraz z mężem i dziećmi trafiła do sosnowieckiego getta na Środuli (maj 1943). Ukrywali się w bunkrze z czterdziestoma innymi Żydami. Jej mąż zginął, a ona z dziećmi i teściową ukrywała się na tzw. aryjskich papierach w okolicznych miejscowościach wypoczynkowych. W zimie wrócili do getta. Niemiecki policjant pomógł jej uratować obie córki. Jedną z nich umieścił u rodziny niedaleko Rybnika, drugą wysłał do niemieckiego domu dziecka.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sary Silfen

Wspomnienia spisane w roku 1982, dotyczące lat 1939-1945. Autorka urodziła się w Sosnowcu, przebywała w mieście w chwili wybuchu wojny. Tekst dotyczy wojennych losów sosnowieckich Żydów, którzy znaleźli się w getcie i obozie Auschwitz. Otwierają go informacje dotyczące getta, warunków życia oraz przesiedleń. Autorka kładzie duży nacisk na zmiany, jakie zaszły w mieście po wejściu wojsk niemieckich. Opisała szeroko zarówno akcje wysiedleńcze jak i likwidację getta. Poświęciła nieco miejsca poszukiwaniu miejsca, w którym mogłaby się ukryć.

Strony