publikacje

Wróć do listy

Relacja z działalności konspiracyjnej

Autorka słowami wstępu wnosi, że w czasie okupacji hitlerowskiej mieszkała z rodziną na wsi. Prowadzili wydzierżawione gospodarstwo rolne w Pomorzach w powiecie radomski. Swoją pierwszą styczność z ruchem podziemnym miała w roku 1939; przewoziła wówczas tajne dokumenty i prasę podziemną z Warszawy (a odbierała je z ulicy Zgoda) do Radomia i Sandomierza. Dzieli się informacją, że kontakt uzyskała dzięki nieżyjącej już M. Wojciechowskiej. Potem jej działalność rozszerzyła się o współpracę z lokalnymi ugrupowaniami partyzanckimi, dowódcami AK, BCh oraz AL.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Szafran

Chaja Szafran opisuje wojenne wydarzenia w Sandomierzu, przypomina m.in., że w mieście długo nie tworzono getta. Kiedy powstało getto, ludność żydowska miała negatywny stosunek do Judenratu i policji żydowskiej. Autorka została wywieziona z Sandomierza do Starachowic (pracowała w fabryce amunicji), następnie do Auschwitz (1944). Szła w marszu ewakuacyjnym do Ravensbrück, stamtąd trafiła do obozu w Neustadt, gdzie doczekała wyzwolenia. Szafran wspomina o denuncjacjach, wymienia nazwiska znajomych osób wydanych przez Polaków i rozstrzelanych.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienie o Irenie Targowskiej z Trzetrzewińskich (1858–1952)

Wspomnienie życia i działalności społecznej Ireny Targowskiej z Trzetrzewińskich to krótki opis jej najważniejszych aktywności, sporządzony przez Janinę Kolasińską. Autorka podkreśla obywatelską i społeczną działalność Targowskiej, nazywanej „Demokratką-Socjalistką” ze względu na szereg inicjatyw, którymi zasłużyła się dla Sandomierza i okolic – m.in. przyczyniła się do powstania kilku placówek oświatowych różnego stopnia i rodzaju, jak np.: Żeńskiej Szkoły Rolniczej, Szkoły Żeńskiej Filologicznej czy Męskiej Szkoły Rzemiosł.

publikacje

Wróć do listy

Udział w pracy społecznej Czesławy Czaplińskiej, naucz. szkoły powsz. Skarżysko-Kamienna, dom własny

Czesława Czaplińska urodziła się 25 grudnia 1893 r. Od ukończenia w 1913 r. gimnazjum pracowała jako nauczycielka szkoły powszechnej na prowincji. Do Ligi Kobiet należała od 1914 r. aż do jej rozwiązania i była jej czynną członkinią. W latach 1916–1918 należała do Polskiej Organizacji Wojskowej – była zastępczynią komendantki poczty i kolportażu. W latach 1916–1919, pracując jako nauczycielka w Sandomierskiem, we wsi Pielaszów, prowadziła Koło Związku Młodzieży Wiejskiej i byłą sekretarką Kółka Rolniczego. Od maja 1920 r. aż do rozwiązania była w SPiO, w gosp. nr 15, 11 Dywizji, 4 Armii.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Celiny Grynszpan (2)

Ciąg dalszy wspomnień pod sygnaturą 302/53

Wspomnienia zapisane w pięciu zeszytach kolejno po 27, 68, 28, 114 i 29 stron. Istnieje maszynowy odpis.

Tekst poświęcony wydarzeniom po przedostaniu się na tereny zajęte przez wojska rosyjskie – poznanie z Henrykiem Grunszpanem i relacje dotyczące jego oraz samego ślubu. Opisy życia na ziemiach zajętych przez ZSRR.

Powrót do Sandomierza i opis życia pod okupacją niemiecką – łapanki, strach, morderstwa, wywózki, obozy i likwidacja getta. Opis pracy w Żydowskiej Samopomocy Społecznej.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Celiny Grynszpan (1)

Wspomnienia spisane po roku 1945 obejmujące wydarzenia 1939 roku.

Tekst rozpoczyna się przedstawieniem wydarzeń w Sandomierzu we wrześniu ’39 roku. Autorka opisuje przebieg wypędzenia Żydów sandomierskich wraz z jeńcami pochodzenia polskiego z miasta do obozu koło Opatowa (w Zachcinie). Poświęca nieco miejsca utworzeniu rady żydowskiej i początkom okupacji. Później przechodzi do opisu dotarcia do Sandomierza wysiedleńców z zachodniej Polski.

Tekst nie obejmuje okresu całej wolny, tylko kilka tygodni 1939 roku.

33 strony rękopisu / 25 stron maszynopisu