korespondencja

Wróć do listy

Listy Franciszki Themerson do Ireny Grosz

Zbiór zawiera listy Franciszki Themerson do Ireny Grosz, dziennikarki, działaczki lewicowej mieszkającej w Warszawie przed II wojną światową, a także w okresie PRL. Korespondencja jest wzajemna i obejmuje także kilka dokumentów stworzonych przez Stefana Themersona (męża korespondentki) lub współtworzonych przez Barbarę Gawdzik-Brzozowską, malarkę, wspólną przyjaciółkę Themerson i Grosz. Dokumenty te są wyrazem bardzo bliskiej relacji kobiet. Jak widzimy na tle całego zachowanego zbioru, a także pozostałych dostępnych listów Themerson, adresatki łączyła długotrwała przyjaźń, oparta na wzajemnej trosce i dużym zaufaniu. Listy przybliżają szczegóły procesu starzenia się obu kobiet, a także ukazują ich okresy choroby w nowym świetle. Dokumenty pełne są refleksji z autoobserwacji ciał w stanie patogennym, jednak relacje te nie są przykładem skargi, lecz okazją do żartu (Themerson) lub ironii (Grosz). Jest to jeden z nielicznych przykładów dokumentów osobistych Themerson, w którym możemy obserwować jej osobisty stosunek do dręczących malarkę przez wiele lat dolegliwości kostnych, co jest możliwe zarówno poprzez tworzone przez plastyczkę listy, jak i pośrednio, w dokumencie wysłanym przez Grosz do męża awangardystki, w którym dziennikarka relacjonuje zachowania autorki podczas pobytu w szpitalu (list z 22 września 1971). 

Wielokrotnie pojawiającymi się tematami korespondencji są kwestie związane z życiem literackim oraz procesami wydawniczymi w Polsce. Grosz była osobą niezwykle zaangażowaną w organizowanie publikacji Stefana i przyczynianie się do obecności obrazów Franciszki w kraju. Korespondencja ta przynosi więc sporo informacji na temat starań artystów o wznowienia lub publikacje nowych książek, podobnie jak chociażby listy z Ireną Szymańską. Inaczej jednak niż w przypadku listów z redaktorką Czytelnika, korespondencja z Grosz jest niewolna od przyjacielskich, często krytycznych komentarzy na temat rynku artystycznego w Polsce. Dziennikarka nie stroni od ironicznych uwag pod adresem autorów czasopism literackich („pismo tak nieciekawe, że aż przykro”, list z 15 marca 1972), a także z otwartością relacjonuje liczne problemy formalne z ZAIKS-em lub wydawnictwami. Wielokrotnie pojawiające się prośby o przyjazd Themersonów do Polski, a także deklaracje Ireny co do opieki nad artystami podczas ich podróży (przechowywanie przez warszawiankę dochodów artystów z tantiemów w polskiej walutcie) dają wyobrażenie o organizacji wizyt twórców w Polsce. Obie kobiety kilkukrotnie poruszają kwestię pracy zawodowej, która dla Ireny wiąże się z działalnością społeczną, ideową i publicystyczną, natomiast dla Franciszki oscyluje wokół aktywności malarskiej, rysunkowej, scenograficznej i wydawniczej. Zajmujące komentarze obu autorek zdają sprawę z dużego znaczenia tej części życia dla korespondentek.

Właścicielka/właściciel: 
Nadawczyni/nadawca: 
Adresatka/adresat: 
Miejsce przechowywania: 
Sygnatura: 
DS 10/13
Zakres chronologiczny: 
Od 1966 do 1978
Główne tematy: 
cChorowanie, praca zawodowa, rynek wydawniczy w Polsce, przyjaźń